فرهنگ پیاده روی رضوی چگونه عمومیت یافت؟

بصیر، پیاده روی زیارت علی بن موسی الرضا(ع) با حضور زائران از اقصی نقاط عالم، یکی از شاخص ترین نمادهای عشق و پیوند قلبی مردم با اهل بیت نبوی است. این راه پیماهی باشکوه، نمایش دهنده پیروزی حق بر باطل در طول تاریخ و تا قیامت است.

این سنت معنوی پیاده روی برای بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) اگرچه ریشه در دوره صفویه دارد، ولی چند سالی است که بعد از پیاده رویی های باشکوه در اربعین امام حسین(ع) رونق تازه ای به خود گرفته است، به گونه ای در این نمایش بزرگ معنوی و تجدید میثاق با علی بن موسی الرضا، زائرانی از دیگرکشورهای اسلامی نیز شرکت می کنند.این نمایش بزرگ و باشکوه چندین سالی است که در مسیرهای منتهی به مشهد مقدس در ایران نیز برگزار می گردد به گونه ای که مخالفان را متحیر کرده، در دل طرفداران آن حضرت شعف و افتخار فراوان می آفریند.

روایات استحباب زیارت معصومین(ع) با پای پیاده:

روایات استحباب زیارت معصومین(ع) با پای پیاده:

در دین مبین اسلام، زیارت با پای پیاده، سنتی حسنه شمرده شده و سفارش بسیاری بر آن شده است. امام صادق (ع)، محبوب‌ترین وسیله تقرب بنده به خداوند را زیارت خانه او با پای پیاده دانسته و می‌فرمایند: یک حج با پای پیاده، برابر با هفتاد حج است. تشرف با پای پیاده به بارگاه ائمه اطهار (ع) نیز مورد تأکید بسیاری قرار گرفته است.

نگاهی به احادیث نشان می دهد که بیشترین روایات درباره پیاده روی مربوط به پیاده روی در اربعین برای سیدالشهدا(ع)است. با این حال احادیث بسیاری نیز درباره پیاده روی برای دیگر معصومین بخصوص درباره امام رضا(ع) وجود دارد.

چنانکه روایتی از امام صادق(ع) درباره زیارت امیرالمؤمنین(ع) وارد شده است که می فرماید: «مَنْ زار أمیرالمؤمنین(ع) ماشیاً کَتَبَ الله لَهُ بکُلِّ خُطْوَۀٍ حَجَّۀً و عُمْرۀً فَأِنْ رَجَعَ ماشِیاً کَتَبَ الله له بکُلِّ خُطْوَۀٍ حَجَّتَیْنِ و عُمْرِتَیْن»[۱] . همچنین حدیث دیگر در این موضوع، سخنی است که مرحوم شیخ صدوق(ره) در کتاب شریف «ثواب الاعمال» و مشهدی آن را در کتاب «المزار» آورده و سند آن در هر دو مورد صحیح است.

متن حدیث چنین است که؛«قلتُ للرّضا: ما لِمَن أتی قبر اَحدٍ من الأئمةِ، قال: لَه مثل ما لِمَن أتی قبر أبی عبدالله. قلتُ: ما لِمَن أتی قبر أبی الحسن؟ قال: مثل ما لِمَن أتی قبر أبی عبدالله».[۲]

البته دلایل دیگری هم در ابن باره وجود دارد از جمله روایتی از نبیّ اکرم اسلام(ص)رسیده که می فرماید: «أفضل الاعمال أحمزها». مفهوم حدیث شریف «أفضل الاعمال أحمزها»این است که وقتی کاری عبادت باشد، هر چه سخت تر و با رنج بیشتر انجام شود، ارزش و فضیلت بیشتری خواهد داشت. بنابراین سنت پیاده روی برای زیارت ائمه معصومین(ع) سختی های بی شماری را در پی دارد که خود این سختی ها باعث فضیلت و ارزش بیشتری می شود…

بر اساس آنچه طرح گردید، زیارت ائمه اطهار(ع) با پای پیاده تأثیر روحی و معنوی بسیار دارد  و در حقیقت به عنوان یک اردوی تربیتی انسان را از کارهای دنیوی و مادی جدا و به مسائل اعتقادی نزدیک می سازد برای زیارت، علاوه بر پاداش‌های اخروی، فواید و ثمرات مختلفی از جمله تزکیه نفس و خداشناسی، بیداری دل‌ها و یاد آخرت بیان شده و زیارت، بیان‌گر اعلام وفاداری و ابراز ادب و ارادت به مراد است. شاخص‌ترین ثمره زیارت تعظیم و بزرگداشت جایگاه خداوند و ائمه اطهار (ع) است. این نکوداشت زمانی که با پای پیاده صورت گیرد، علاوه بر تعظیم فراوانی که در این حرکت وجود دارد، سبب ایجاد ارتباط معنوی عمیقی می‌شود و جلوه‌ای عاشقانه از بندگی را به رخ می‌کشد.

پیشینه تاریخی پیاده روی برای زیارت حرم رضوی

از نقل‌های تاریخی این‌گونه به دست می‌آید که تشرف به بارگاه ائمه اطهار (ع) با پای پیاده، از زمان حضور ائمه رایج بوده و در نقاط مختلف سرزمین اسلامی صورت گرفته است؛ ولی در قرن‌های گوناگون اسلامی و به مقتضای حکومت‌های مختلف، مشکلات بسیاری به خود دیده و همان گونه که زیارت ائمه اطهار (ع) در زمان‌ها و مکان‌های مختلف دچار سختی‌های فراوان بوده، این سنت نیز دارای فراز و نشیب بوده است.

در این راستا، تشرف به زیارت امام رضا (ع) با پای پیاده در تاریخ سابقه ای طولانی دارد. جدای از روایاتی که برای این زیارت از بزرگان دینی نقل شده در طول تاریخ بسیاری از بزرگان و فرمانفرمایان و سلاطین جهان به زیارت امام رضا (ع) تشرف حاصل کرده اند. چنانکه که در زمان حکومت صفویه اهتمام بسیاری بر زیارت با پای پیاده صورت گرفته است. در این راستا معروف تر از همه سفر زیارت شاه عباس است که به نقل از مطلع الشمس سه مرتبه به زیارت مشهد مشرف شد. در ۲۵ ذیحجه سال ۱۰۰۶ و سال ۱۰۰۸ و سال ۱۰۰۹ بنابر نذری که کرده بود پیاده به مشهد رفت…[۳]

بنابراین شاه عباس صفوی و علمای بزرگ عصر ایشان همچون مرحوم شیخ بهایی، برای رواج فرهنگ زیارت در بین مردم، در سال ۱۰۰۹ ه. ق از اصفهان عزم مشهد کرده و با پای پیاده به زیارت امام علی بن موسی‌الرضا (ع) رفت.

به مرور زمان علما و بزرگان نيز اهتمام زيادي به اين سنت حسنه از خود نشان دادند و نقل شده كه زيارت كربلا با پاي پياده، تا زمان مرحوم شيخ انصاري مرسوم بوده و حتي نقل شده است كه ايشان طبق نذري كه داشته، با پاي پياده به زيارت امام علي‌بن موسي‌الرضا(ع) رفته‌اند . در سایه چنین شرایطی که علمای دینی با پای پیاده برای زیارت مرقد مطهر علی بن موسی الرضا(ع) راهی مشهد می شدند، مردم عادی نیز توجه بیشتری به این امر نشان داده و منجر به رونق گرفتن سنت پیاده روی برای زیارت امام رضا(ع) گردید.

بنابراین سنت پیاده روی برای حریم رضوی از دوره صفوی آغاز گردید و در دوره های بعدی بخصوص دوره قاجاریه تداوم پیدا کرد و در نهایت پیاده روی میلیونی اربعین امام حسین(ع) باعث احیای مجدد و باشکوه پیاده روی حریم رضوی نیز گردید به گونه ای که امروزه هزاران نفر از دوستداران خاندان اهل بیت(ع) از شهرهای مختلف ایران و سایر کشورهای جهان خود در شرایط آب و هوای سخت خود را با پای پیاده به بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) می رساند.

امروز در این همایش بزرگ نیز می بینیم که  اقوام مختلف سراسرکشور اعم از ترک و کرد و بلوچ و ترکمن و جمع کثیری از زائران اهل سنت نیز شرکت می کنند و نمادی از وحدت و همدلی را در مسیر رسیدن به بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) به نمایش می گذارند.

پی نوشت ها:

فرهنگ نیوز