جامعیت دین در منظومه فکری امام خمینی(ره)

بصیر، دین شاکله و پایه و اساس تفکر و اندیشه امام خمینی(ره) را تشکیل می دهد. در بررسی منظومه فکری حضرت امام، نمی توان از هیچ امری سخن گفت که دین محور و ستون فقرات آن را تشکیل نداده باشد. از اینرو در زمانی که بسیاری از ایدئولوژی ها نظیر: سکولاریسم، اومانیسم، پلورالیسم و ایسم های وارداتی در جهان یکی پس از دیگر در حال فروپاشی بودند، امام، مردم ایران را بر اساس مبانی و ارزش های متعالی دین دور هم گرد آورد که در نهایت منجر به پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی گردید. بر اساس آنچه بیان گردید، نوشتار پیش روی، به بررسی نقش و جایگاه دین در گفتمان فکری امام خمینی(ره) خواهد انداخت.

توحید:زیر بنای تفکرات دینی:

بررسی سخنان، موضع گیری ها و تکیه گاه های کلام امام خمینی از آغاز تا سرانجام زندگی نشان می دهد که توحید در تفکر دینی او جایگاه ویژه بلکه برترین جایگاه را داشته است. امام همه حرکات، تصمیمات و کارهای خود را در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی و شوون زندگی فردی و اجتماعی اش را بر شالوده اصل بی بدیل و بی نظیر توحید شکل می داد و برای این اصل اساسی و بنیادی دینی اسلام در همه زمینه ها، نقشی تعیین کننده قائل بود.

امام در اولین سند تاریخی به یادگار مانده از خویش که در تاریخ ۱۵/۱/۱۳۲۳ از سوی ایشان ارائه گردید، استناد به آیه زیر که می فرماید:«قل انما اعظکم بواحده ان تقوموا لله مثنی و فرادی ثم تتفکروا(سباء/۴۶)بگو شما را تنها به یک چیز اندرز می دهم و آن این که دو نفر دو نفر یا یک نفر یک نفر برای خدا قیام کنید، سپس بیندیشید.

بر اساس آیه فوق، امام، قیام لله را یگانه راه اصلاح جهان می بیند و معتقد است خدای متعال در این آیه از سر منزل تاریک طبیعت تا منتهای سیر انسانیت را بیان کرده و بهترین موعظه ای است که پروردگار عالم از میان تمام مواعظ انتخاب و این یک کلمه را به بشر پیشنهاد فرموده است. این کلمه، تنها راه اصلاح در جهان است.قیام لله است که خاتم النبیین را یک تنه بر عادات و عقاید جاهلیت،غلبه داد و بت ها را از خانه خدا برانداخت و توحید و تقوا جایگزین آن ساخت و نیز آن ذات مقدس را به مقام قرب قوسین اوادنی رسانید(صحیفه نور،ج۱،ص۳-۴)

امام خمینی هنگامی که خبرنگار تایمز لندن از عقاید و اندیشه های دینی و اعتقادی امام پرسید، در پاسخ فرمودند: ریشه و اصل همه عقاید(که در قرآن کریم آمده و یا پیامبر اسلام و پیشوایان به حق بعد از آن حضرت بیان فرموده اند)مهم ترین و با ارزش ترین اعتقادات ما، اصل توحید است. مطابق این اصل، ما معتقدیم که خالق و آفریننده جهان و همه عوامل وجود و انسان،تنها ذات مقدس خدای تعالی است که از همه حقایق، مطلع است و قادر بر همه چیز است و مالک همه چیز(همان،ج۴،ص۱۶۶-۱۶۷)

نیز امام تکیه بر توحید و محور قرار دادن آن در صحنه زندگی را به عنوان هدف بعثت انبیا معرفی می کند و می فرماید:

آنچه که انبیا برای آن مبعوث شده بودند و تمام کارهای دیگر، مقدمه آن است، بسط توحید و شناخت مردم از عالم است…(همان،ج۲،ص۲۲۷) تمام مقاصد انبیا، برگشتش به یک کلمه است  و ان معرفه الله است(۵)

تفکر توحیدی منشا انقلاب اسلامی:

امام، تفکر توحیدی را منشا و مبنای پیدایش انقلاب اسلامی می داند که خود با تکیه بر همان دیدگاه توحیدی ناب و در پرتو عنایات و امدادهای غیبی و توجهات خاصه امام عصر(ع) و نیز با همراهی و ایثارگری امت مومن موحد ایران آن را پدید اورد:

«انقلاب اسلامی بر مبنای اصل توحید، استوار است که محتوای این اصل در همه شوون جامعه، سایه می افکند. در اسلام، تنها معبود انسان و بلکه جهان،خداست، که همه انسان ها باید برای او یعنی برای رضای او عمل کنند. هیچ چیز و هیچ کس را نپرستند. در جامعه ای که شخص پرستی ها و شخصیت پرستی ها، نفع پرستی ها و لذت پرستی ها و هر نوع پرستش،محکوم می شود و فقط انسان ها دعوت می شوند به پرستش خدا، در آن صورت، همه روابط بین انسان ها،چه اقتصادی و یا غیر اقتصادی در داخل چنین جامعه ای و در رابطه این جامعه با خارج تغییر می کند و ضوابط عوض می شود.همه امتیازات لغو می شوند؛ فقط تقوا و پاکی،ملاک برتری است. زمامدار با پایین ترین فرد جامعه برابر است. ضوابط و معیارهای متعالی الهی و انسانی،مبنای پیمان ها و یا قظع روابط است».

ماحصل آنچه را حضرت امام به عنوان دست آورد توحید، اعلام می دارد،می توان در اصول زیر، دسته بندی کرد:

۱٫انسانیت باید تنها در برابر ذات اقدس الهی تسلیم شود و از هیچ انسانی اطاعت نکند؛ مگر این که، اطاعت او، پیروی خدا باشد.

۲٫قانونگذاری برای پیشرفت و تعالی بشر در اختیار خدای تعالی است؛چنان که قوانین هستی و خلقت را خداوند مقرر فرموده است و سعادت و کمال انسان و جوامع، تنها در گرو اطاعت از قوانین الهی است که توسط انبیا به بشر ابلاغ شده است.

۳٫انحطاط و سقوط بشر به علت روی گردانی از خدا و فرامین دینی او و در برابر، گردن نهادن به بندها و زنجیرهای اسارت برآمده از حاکمت طاغوت است.

۴٫انسان ها باید علیه بندها و زنجیرهای اسارت و در برابر طاغوت ها و طاغوتیان که آن ها را به اسارت می گیرند، قیام کنند و خود و جامعه خود را آزاد سازند، تا همگی تسلیم و بنده خدا شوند.

۵٫همه انسان ها در پیشگاه خداوند یکسانند، او خالق همه است و همه مخلوق و بنده اویند. اصل برابری انسانها و این که تنها امتیاز انسان بر معیار تقوا و پاکی و دوری از هر پلیدی است، پیام اصل توحید می باشد.

۶٫برپایه تفکر توحیدی، با هر چیزی که برابری را در جامعه بر هم می زند و امتیازات پوچ و بی محتوایی را در جامعه حاکم می سازد، باید مبارزه کرد و هرگز تن به ستم و تبعیض ناروائی نداد(برگرفته از مجلات حکومت اسلامی،ش۱۴،زمستان۷۸،ص۱۴۲-۱۴۳)

جامعیت دین در تفکر امام

یکی از دست آوردهای تفکر دینی و ابعاد مهم دین شناسی امام، این بود که به حضور دین در همه صحنه های زندگی فردی و اجتماعی اعتقاد داشت، و بر اساس این باور، پیوسته تاکید می ورزید اسلام، دین جامع و کامل است و در همه شوون زندگی و  قلمرو حیات مادی  معنوی انسان،دخالت کرده، برنامه و راه حل ارائه نموده است.اینک به فرازی هایی از سخننان امام در زمینه جامعیت برنامه ای اسلام اشاره می کنیم:

«مسلک های توحیدی و ادیان آسمانی به همه ابعاد بشر کار دارند؛ از پیش از تولد نوزاد انسانی،نسبت به نظام تشکیل خانواده و چگونگی تربیت او تا دیگر ابعاد زیست او در جهان برنامه دارد…(صحیفه نور،ج۶،۱۶۳-۱۶۴) اسلام برای انسانی که همه چیز است یعنی از طبیعت یا ماورای طبیعت تا عالم الوهیت، مراتب دارد. اسلام، تز دارد، برنامه دارد. اسلامی می خواهد انسان را یک انسانی بسازد جامع، یعنی رشد به آن طور که هست بدهد. حظ طبیعت دارد رشد طبیعی به او بدهد، حظ برزخیت دارد، رشد برزخیت به او بدهد، حظ روحانیت دارد، رشد و روحانیت به او بدهد، حظ عقلایت دارد، رشد عقلانیت به او بدهد، حظ الوهیت دارد، رشد الوهیت به او بدهد. همه خطوطی که انسان دارد و به طور نقص است، الان نرسیده است، ادیان آمده اند که این میوه نارس را رسیده اش کنند، این میوه ناقص را کاملش کنند…»(همان،ج۲،ص۱۵۵).

فرهنگ نیوز