آفتی نوظهور که بلای جنگل‌های شمال شد/ خشکیدگی ۲۰۰ هکتار از شمستادستان‌های خزری
«شب‌پره» شمشاد، آفتی نوظهور بوده که خردادماه سال جاری در جنگل‌های شمال ایران مشاهده‌شده است و تهدیدی دیگر برای شمشادستان‌های شمال به شمار می‌رود.
موطن اصلی این آفت، آسیای شرقی بوده که در دهه اخیر در جنگل‌های اروپایی انتشاریافته و در سال جاری در جنگل‌های شمال ایران مشاهده‌شده است. شب‌پره‌ها، شب‌پروازند و بر اساس بررسی‌های انجام‌شده با توجه به شرایط آب و هوایی شمال ایران، حداقل چهارتا نسل برای آن پیش‌بینی می‌شود.
۱۲۲ هکتار از شمستادستان‌های ساری آلوده به آفت شب پره است
مدیرکل منابع طبیعی مازندران در گفت‌وگویی در این زمینه می‌گوید: از کل مساحت بیش از هفت هزار هکتاری از رویشگاه‌های شمشاد حوزه اداره کل مساحت مناطق آلوده به شب‌پره شمشاد تا تاریخ ۱۶ خردادماه سال جاری حدود ۱۲۲ هکتار است.
ستار بابایی ادامه داد: پارک جنگلی نور به مساحت ۷ هکتار، جنگل تلوشهر حوزه شهرستان نور به مساحت ۵۰ هکتار، جنگل اشتروش حوزه شهرستان نور ۳۵ هکتار، جنگل رزکه حوزه شهرستان آمل به مساحت ۲۰ هکتار و جنگل شاهبند حوزه شهرستان نکا به مساحت ۱۰ هکتار به آفت شب‌پره مبتلا شده‌اند.
وی افزود: اولین دلیل خطرناک بودن این آفت این است که طی یک سال ۵ الی شش سال تولیدمثل کرده و تکثیر می‌یابد و این امر امکان کنترل و نابودی آن را سخت‌تر می‌کند، دومین دلیل اینکه پس از تغذیه از برگ درختان سراغ پوست درخت رفته و با خوردن آن، موجب مرگ و نابودی کامل شمشاد می‌شود.
بابایی تصریح کرد: سومین دلیل اینکه هر پروانه بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ تخم می‌گذارد که با توجه به این تخم‌گذاری زیاد و تکثیر در پنج نسل و داشتن شش سن لاروی می‌توان تصور کرد که فاجعه‌ای برای رویشگاه‌های شمشاد شمال کشور است.
مدیرکل منابع طبیعی مازندران ساری یادآور شد: اولین آلودگی رویشگاه‌های شمشاد در حوزه این اداره کل در ۷ مردادماه سال ۹۵ در مناطق شمشادی پارک جنگلی آشتیانی شهرستان نور با خسارت شدید مشاهده و گزارش‌شد.
وی درباره اقدامات انجام‌شده برای مهار آفت شب‌پره اظهار داشت: انجام عملیات گشت و سرکشی روزانه کلیه رویشگاه‌های شمشاد حوزه اداره کل به وسعت بیش از هفت هزار هکتار به‌منظور پیش‌آگاهی و در صورت لزوم کانون کوبی مناطق آلوده، شناسایی اولین منطقه آلوده به این آفت در پارک جنگلی نور و در ادامه آن سایر مناطق بوده است.
از کل مساحت ۱۲۲ هکتار مناطق آلوده، سطحی حدود ۲۷ هکتار شدیداً آلوده که‌برگ و پوست درختان توسط آفت تغذیه‌شده در رویشگاه‌های شمشاد پارک جنگلی نور و جنگل‌های اشتروش است
وی افزود: از کل مساحت ۱۲۲ هکتار مناطق آلوده، سطحی حدود ۲۷ هکتار شدیداً آلوده که‌برگ و پوست درختان توسط آفت تغذیه‌شده در رویشگاه‌های شمشاد پارک جنگلی نور و جنگل‌های اشتروش است.
بابایی عنوان کرد: برگزاری دو جلسه کارگروه تخصصی گیاه‌پزشکی منابع طبیعی اداره کل به‌منظور بررسی وضعیت شب‌پره شمشاد و راهکارهای مقابله با آن و مکاتبه با پدافند غیرعامل استانداری مازندران و مدیریت بحران استان و گوشزد خطرات آفت شب‌پره و درخواست همکاری و محلول‌پاشی مناطق بحرانی به وسعت ۳۷ هکتار طی دو مرحله ازجمله اقدامات است.
معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری نوشهر نیز بابیان اینکه برخی از درختان و گونه‌های مقاوم جنگل‌های شمال مانند شمشاد، ملج و شب خوس در حال از بین رفتن است می‌گوید: جنگل‌های شمال از منظرهای مختلف ازجمله تجاری دارای اهمیت است.
رحمت علیزاده افزود: وقتی به وضعیت درختان جنگل‌های شمال می‌نگریم می‌بینیم که برخی گونه‌های مقاوم مانند شب خوس، ملج و شمشاد در آن از بین رفته است درحالی‌که در بسیاری از ساختمان‌های قدیمی ازاین‌گونه استفاده‌شده است.
آفت شب‌پره تاکنون در ایران وجود نداشته و اولین بار، اواخر خردادماه سال جاری در شمشادهای محوطه نمک‌آبرود چالوس مشاهده شد. ازآنجاکه این منطقه یک منطقه گردشگری است و گردشگران خارجی در آن تردد بسیار دارند، به‌احتمال زیاد از طریق آن‌ها یا شمشادهای زینتی همراه آن‌ها و همچنین از طریق رویشگاه شمشاد آلوده کشور آذربایجان هم‌مرز با آستارا گیلان به مناطق شمشاد خیز کشورمان واردشده است.
پویش نجات شمشادها در مازندران
با توجه به روند روبه رشد گسترش آلودگی آفت شب پره، سازمان‌ها و انجمن‌های مردم نهاد اقدام به تشکیل پویش برای حمایت از آخرین ذخیرگاه شمشادهای خزری در مازندران شدند و یکی از این کمپین‌ها در منطقه صلاح الدین کلای نوشهر شکل گرفته است.
یکی از اعضای پویش نجات شمشادهای خزری می‌گوید: باید برای نجات شمشادها که هویت جنگل‌های خزری هستند تلاش ویژه شود و مسئولان باید از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد بهره گیرند چرا که اگر فکری به حال این گونه نشود، بزودی آن را از دست خواهیم داد.
طبق نظر کارشناسان، استفاده از تله‌های نوری، شیوه‌ای آسان و اغلب مؤثر و بی‌خطر برای جمع‌آوری انواع زیادی از حشراتی که آفت درختان جنگلی هستند، ازجمله آفت نوپدید شب‌پرهٔ شمشاد، محسوب می‌شود.
همچنین با توجه به شب‌پرواز بودن آفت شب‌پرهٔ شمشاد و در اجرای مصوبات دبیرخانهٔ واپایش (کنترل) و مبارزه با آفت شب‌پرهٔ شمشادِ اداره کل منابع طبیعی نوشهر، برای مهار آفت مذکور و به‌منظور کاهش انبوهی جمعیت آفت در عرصه‌های جنگلی، به‌صورت آزمونه‌ای (پایلوت) در منطقهٔ پارک جنگلی سی‌سنگان تعداد ۲۰ عدد تلهٔ نوری به همت کارشناسان اداره حفاظت و حمایت نصب شد.
شمشاد هیرکانی بانام علمی بُوکسوس هیرکانا (Buxus hyrcana) درختی همیشه‌سبز و بومی جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران است که در فهرست گونه‌های گیاهی درخطر انقراض اتحادیهٔ بین‌المللی حفظ طبیعت (IUCN) قرار دارد.
