عدم درک مسئله‌شناسی فرآیندها، مشکل اصلی برنامه‌ریزان شهری
بصیر، ممکن است بارها در انکشاف موضوعات شهری با این مسئله روبه رو شده باشیم که فرم یا فرم‌های موجود محصول و نتیجه کدامین فرآیندها می‌باشند و در حقیقت فرم به مثابۀ عینیت یا انتزاع ثانویۀ موجود ساختارمند شده است و برآیند فرآیندها است.
در حال حاضر برنامه‌ریزان شهری با مشکلاتی گریبان گیرند که ناشی از عدم درک مسئله شناسی فرآیندها است.
به عنوان پیش دستی در شناسایی، رعایت این قاعده لازم می‌نماید که ممکن است هیچ عینیت یا انتزاع شهری لزوما خاستگاه شهری نداشته باشد و از محدوده موجود شهر نشأت نگیرد بلکه ریشه شناسی موضوع ما را یک قدم به بیرون از شهر راهنمایی کند و آن پایبندی به این مسئله است که شهر هیچگاه از پسکرانه و دنیای خارج خود منقطع نبوده است چه عینأ و چه ذهنأ.
این بحث می‌تواند مدخل ورودی این نکته باشد که اکثر قریب به اتفاق مسائل شهرهای موجود ناشی از فرآیندهای ساختاری درون خود شهر نیستند؛ همچنان که مشکلات مهاجرت و حاشیه نشینی لزوما از خود شهر موجود نشأت نمی‌گیرند اما اثراتی بر پیکره جامعه شهری را به طرق تشویش اجتماعی ـ کالبدی تحمیل می‌کنند.
بطور ضمنی این نکته برداشت می‌شود که دیدگاهی جامع بر شهر لازم است تا شهر را با تمام رخساره‌اش ببیند و آن التزام به دیدگاهی ” فضایی ” است که خاصیتی لایه‌ای، سلسله مراتبی و زمانی دارد، لذا می‌باید تخصص و نگاه یک برنامه‌ریز شهری فراتر از مرزهای شهر باشد و کلیت فرآیندها به ویژه فرآیندهای جهانی سازی را ببیند.
یک برنامه‌ریز شهری با نگاهی مقیاس محور بر فضای جریان‌ها، جزئیات و کلیات را پایش و رصد کند.
پس این نتیجه برداشت می‌شود که اگر برنامه‌ریز شهری به ابزار کلیت نگری و فرآیندشناسی مسلّح نباشد،کشف و حل مسائل سخت می‌شود.
از دوره‌های آغازین تمدن شهرنشینی تا ادوار کنونی شهر هیچگاه از منطقه و منطقه هیچگاه از کلیت فراتر خود جدا نبوده است. در انکشاف سرنخ یک مسئله شهری ممکن است عینیت یا ذهنیت موجود دارای ریشه‌ای فراتر از چارچوب شهر باشد.
همچنان که مسئله فروشنده‌های دوره گرد و مهاجرت به کلان‌شهرها ممکن است با مسائل ساختاری اقتصاد کلان، بیکاری در مبداء و غیره مرتبط باشد و برای حل آن‌ها، برنامه‌ریز شهری آن‌ها را به شیوه ساختاری یا کالبدی ساماندهی کند.
بیان این نکته ضروری است که برنامه‌ریزی شهری بدون برنامه‌ریزی منطقه‌ای و برنامه‌ریزی منطقه‌ای بدون آمایش سرزمین و هرگونه تلاش در پی انکشاف و گشودن مسائل اگر با دور باطل همراه نباشد، کار را بسیار سخت، روند برنامه ریزی و حل مشکلات را طولانی خواهد کرد.
محسن پازواری
