ساماندهی بازار، کمبودها و فرصت های پیش رو/ عدالت اقتصادی چگونه بازگردد؟

به گزارش بصیر به نقل از  بلاغ، چند روزی از اجرای طرح ساماندهی بازار قائم‌شهر می گذرد. در این طرح دست فروشان بازار که پیش تر در حاشیه خیابان های بازار به فروش محصولات خود می پرداختند، به دو بازار جدید که در نقاط دیگر شهر واقع شده اند، منتقل شدند.

بر اساس مقررات جدید، دیگر کاسب و فروشنده ای برای فروش محصولات حق ایجاد بساط در پیاده رو و حاشیه خیابان را ندارد. نیروی انتظامی، فرمانداری شهرستان و شهرداری قائم شهر اصلی ترین نهادهای متولی این طرح هستند.

هنگامی که به کلیت طرح نگریسته شود، می توان آن را در چارچوب برنامه ریزی شهری از بالا نگریست.

برنامه ریزی شهری از بالا به تصمیمات و سیاستگذاری های کلانی گفته می شود که توسط مسئولان و تصمیم گیرندگان سیاسی و اجرایی به منظور بهبود وضعیت شهر و ساماندهی شهر اجرا می شود.

هدف اصلی برنامه ریزی شهری عبارت است از محیطی راحت تر، بهتر، آسان‌تر و موثرتر برای شهر نشینان.

برنامه ریزی شهری مجموعه گسترده ای از فعالیت های نظام مند است که به منظور نیل به اهدافی برای آینده شهر در نظر گرفته می شود.

نکته مهمی که در  برنامه ریزی شهرها اهمیت دارد، مساله آینده نگری است، زیرا زندگی شهرها بدون ساز و کارهای انتظام و قابل اجرا دچار هرج و مرج و آشفتگی خواهد شد. بنابراین برنامه ریزی شهری تلاشی به منظور انجام اعمالی است که نتایج آنها نظارت بر شهر را برای حفظ منافع شهروندان و بهبود محیط آنها در پی دارد.

وجود معضلات شهری امروزه احساس نیاز به برنامه ریزی را بیشتر می کند و در چارچوب این تفکر، ایجاد تعادل، تناسب و هماهنگی در بخش های مختلف شهر امکان پذیر است؛ بنابراین برنامه ریزی شهری، شهر و حیات شهر را به عنوان یک ساز و کار پویا، هدف دار و زنده یاری می رساند. در این شرایط است که مدیریت شهری با وجود برنامه آینده نگرانه شهری در مسیر مناسب حرکت کرده و می تواند پاسخگوی دگرگونی های آتی شهر و خواسته ها و نیازهای شهروندان باشد.

در صورتی که چنین باوری به صورت راسخ وجود داشته باشد، می توان با صحت و دقت وضع موجود را شناخت، نیازها را در نظر گرفت، اولویت ها را دیده و چشم اندازها را  ترسیم کرد.

درباره جوانب، مسائل، پیامدها و حاشیه های این طرح بحث های فراوانی شده است. در این باره می توان نظرهای کلی به موضوع را به ۳ دسته تقسیم کرد. از این حیث باید نظرات را از جنبه ی اقشار مختلفی که با طرح مواجه شده اند بررسی کرد:

۱- دست فروشان : فروشنده هایی که صاحب مغازه نبوده اند و پیش تر به صورت دست فروش کالاها و میوه ها را در حاشیه خیابان به فروش می رساندند، اصلی ترین گروهی بودند که در این طرح ساماندهی شده و زندگی اقتصادی شان تغییر کرد.

۲- شهروندان قائم شهری : مردم شهر که قبلاً با وضعیت پیشین کنار آمده بودند با وضع مقررات جدید باید خود را منطبق سازند. دیدگاه های مردم در این باره بسیار گوناگون است. برخی مخالف و برخی موافق اجرای طرح هستند.

۳- مسئولان مجری طرح : نهادهایی که در بالا بیان شدند اصلی ترین نهادهای تصمیم گیرنده و مجری طرح بودند. مسلماً مسئولان نهادهای تصمیم گیرنده دلایل کافی برای اجرای طرح داشته و آن را با هماهنگی های فراوانی که از پیش به عمل آمده بود انجام دادند.

برنامه ریزی شهری اگر با تفکر، برنامه، و جامع نگری همراه بوده و نگاه درستی به آینده داشته باشد می تواند منشأ تحولات چشمگیری در اوضاع شهرها باشد. اما در این بین باید به تمامی اقشار مختلفی که درگیر طرح ها می شوند، نگاه عادلانه و مناسبی داشت.

یکی از اصلی ترین اقشاری که در این طرح مورد اشاره قرار گرفت دست فروشان بودند. در این باره باید به اصلی ترین بخش فعالیت آنان یعنی فعالیت اقتصادی نگریست. آیا با اجرای این طرح بخش زیادی از فعالیت اقتصادی این افراد دچار تغییرات جدی نشده است؟ آیا درآمد آنان که از این راه روزی خانواده های خویش را تأمین می کردند کاهش نیافته است؟

مسلماً ساماندهی این افراد در بازارهای دائمی همچون بازار الماس و بازار شهروند در بلند مدت به سود تمامی شهروندان و خود این افراد است؛ اما آنچه حائز اهمیت است دوره انتقال و جا افتادن آنان در بازارهای جدید و رسیدن به نقطه درآمد پیشین است.

از این نظر باید اقدامات مناسب در جهت سوق دادن شهروندان به محل استقرار جدید انجام گیرد تا عدالت اقتصادی درباره تمامی اقشار اجرا شود.

قشر بزرگ دیگری از افراد که در این طرح حضور خواهند داشت، تمامی شهروندان قائم شهری اند که مایحتاج روزانه خویش را از این بازار بزرگ تهیه می کردند. پیش تر این بازار وضعیت تقریباً نامنظم و بسیار شلوغی داشت. به طوری که در برخی ایام همچون روزهای پایان سال ازدحام بسیار شدیدی محوطه بازار را فرا می گرفت.

در طرح جدید فضا به شکل بسیار منظمی سامان یافته و در وضعیت عبور و مرور شهروندان تا حد زیادی بهبود حاصل شده است.

اغلب مردم از پاکیزگی و نظم روزهای اخیر راضی بوده و آن را نشانه ی یک شهر سامان یافته می دانند. اما نکته ای که می توان به آن اشاره داشت احتمال بالا رفتن قیمت ها در بازار است. چه آنکه با حذف دستفروشان که رقیب جدی مغازه داران در کاهش قیمت ها بوده اند، احتمال آن می رود که قیمت ها از جانب مغازه داران بالا رود. در این باره باید اقدامات نظارتی جدی لحاظ شود.

قشر دیگری که در مواجهه ی مستقیم با طرح قرار دارند دست اندرکاران و مجریان طرحند. در این باره نقش دو نهاد نیروی انتظامی و شهرداری که در برخورد مستقیم با طرح قرار دارند انکارناشدنی است.

نتیجه آنکه با اجرای طرح مذکور به نظر می رسد، نشانه هایی از برنامه ریزی و مدیریت شهری در شهرهای استان در حال وقوع است. این نوید طرح های بلند مدت و آینده نگری را می دهد که می تواند در آینده مشکلات شهرهای استان را کاهش دهد.

آنچه بیشتر در این طرح برجسته می کند، همکاری و همیاری تمامی دستگاه ها و نهادهای مسئول در اجرای طرح و مردم و اقشار گوناگون شهری است. از این رو باید طرح ساماندهی بازار روز «چهارشنبه بازار معروف» قائم شهر سرمشقی موفق برای ساماندهی فضاهای شهری در شهرهای استان مازندران دانست.

گزارش از احسان شریعت