۸۰ درصد دریاچه ارومیه از دست رفته است

  به گزارش بصیر:«مسعود تجریشی» استاد دانشگاه صنعتی شریف و از اعضای کار گروه احیای دریاچه ارومیه در نخستین نشست رسانه‌ای رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه به ارائه گزارشی از ا قدامات انجام شده در طی ۵ ماه اخیر از سوی این کمیته پرداخت. وی گفت: این کشور با وجود خشکسالی و کم آبی تمدن‌های درخشان بسیاری را به چشم دیده است و بر طبق شواهد تاریخی اگرچه دریاچه ارومیه در برهه‌ای از زمان کم آب شده، ولی هرگز خشک نشده است و این ما را اندکی امیدوار می‌کند.

تجریشی ادامه داد: عدم مدیریت صحیح آب و خاک علت عمده‌ای است که دریاچه به وضعیت فعلی در آمده است اگر چه تغییرات اقلیمی نتایج حاصل از این سوء مدیریت را تشدید کرده است. وی خاطر نشان کرد: تغییر اقلیم در مناطق خشک دنیا مشکل جدی ایجاد کرده است. کاهش باران با افزایش دما موجب کاهش آب آورده‌ به دریاچه ارومیه شده است. همین عوامل موجب شده تا تراز آبی دریا چه به کمترین میزان خود در تاریخ معاصر برسد.

وی افزود: در حال حاضر دریاچه ارومیه تنها ده درصد آب دارد و سه متر از عمق آن کاهش یافته است. تنها ۲۰ درصد از حجم اکولوژیک آبی در دریاچه باقی مانده است یعنی ۸۰ درصد از مجموع ۸ / ۲ میلیارد متر مکعب آب دریاچه، خاصیت اکولوژیک خود را از دست داده است. این استاد دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه درسال ۷۵ که سال پر آب دریاچه ارومیه بوده است میانگین بارش‌های حوضه آبخیز دریاچه ۳۸۵ میلی متر بوده و دریاچه چیزی نزدیک به نه میلیارد متر مکعب آب تجزیه پذیر داشته است اظهار داشت: اما در طول این چند سال بارندگی‌ها ۱۸ درصد کاهش داشته است که این رقم موجب کاهش ۲۰ درصدی در کاهش تولید روان آب شده است.

به گفته وی بارندگی‌های کم موجب شده است، که بارش‌ها طوری نباشد که حتی آب در سفره‌های زیر زمینی در آب خوان‌ها نیز ذخیره شود و تمام این بهره‌برداری‌های بی‌رویه موجب شده است رودخانه‌هایی که نزدیک به سه دهه مقدار قابل توجه‌ای آب به دریاچه ارومیه می‌ریختند، اکنون به خاطر توسعه بی‌رویه تقریباً خشک شود. تجریشی با بیان اینکه مجموعه آبدهی رودخانه‌های وارده به دریاچه ارومیه از ۵ میلیارد متر مکعب به دو میلیارد کاهش یافته است گفت: این در حالیست که سالانه نزدیک به کمتر از دو میلیارد متر مکعب از طریق چاه، چشمه و قنات از حوضه آبخیز استحصال می‌شود.

وی ادامه داد: در نیمه دهه هشتاد دریاچه ارومیه با سالانه حدود ۴۴ میلیون متر مکعب کسری آبخوان‌ها مواجه شده است. این متخصص مدیریت آب خاطر نشان کرد: توسعه افسار گسیخته کشاورزی موجب شده تا سطح کشت آبی در حوضه دریاچه ارومیه از ۳۱۸۶ کیلومتر مربع در سال‌های قبل از انقلاب به ۴۵۳۴ کیلومتر مربع کشت دائمی در حال حاضر برسد. این یعنی ۵ / ۱ برابر شدن سطوح زیر کشت در حوزه دریاچه ارومیه این در حالی است که میزان مصرف آب در دریاچه ارومیه به دو برابر افزایش یافته است.

وی توضیح داد: الگوهای کشت به سمت الگوهای پر مصرف رفته است و سطح باغات دو برابر شده و تمام این‌ها در حالی صورت گرفته که هیچ مدیریتی روی استفاده از منابع آبی لحاظ نشده است. به گفته این استاد دانشگاه، توسعه کشاورزی موجب شده است تا هر طرحی که بخواهد برای نجات دریاچه ارومیه موثر واقع شود باید به جنبه‌های اجتماعی طرح توجه جدی شود. به طوری که بدون همکاری مردم موفقیت هیچ طرحی عملاً مقدور نیست.

تجریشی همچنین خاطر نشان کرد: در حال حاضر آب دریاچه آن قدر شور شده است که تنها موجود بومی دریاچه که در دنیا می‌توانست در آن زندگی کند یعنی «آرتمیا» دیگر قادر به ادامه حیات نبوده و نسل آن در معرض انقراض قرار گرفته است. وی متذکر شد: دریاچه ارومیه حالا حالا‌ها به وضعیت سال ۷۲ بر نخواهد گشت و تمام تلاش ما این است که در گام اول حتی المقدور همین ده درصد باقی مانده را حفظ کنیم و در گام بعد به احیای دوباره دریاچه کمک کنیم.

تجریشی خاطر نشان کرد: حوضه آبخیز دریاچه ارومیه هفت میلیارد متر مکعب آب تجدید پذیر دارد. که بر طبق استانداردهای جهانی توسعه پایدار تنها ما مجاز به بهره برداری و سرمایه گذاری روی بیست تا چهل درصد آن هستیم و بقیه این آب باید در اختیار طبیعیت قرار گیرد. به گفته وی در حال حاضر ما بیش از ۷۰ در صد از آب حوزه آبخیز دریاچه ارومیه را مورد مصرف قرار می‌دهیم.

این عضو کارگروه احیای دریاچه ارومیه در ادامه به بیان و تشریح ۱۳ بند از مصویات کارگروه ۱ + ۱۹ پرداخت:

۱ـ ساماندهی چاه‌های حوزه آبخیز دریاچه ونصب کنتور برای استفاده از آبهای کشاورزی
۲ـ جلوگیری از برداشتهای غیر مجاز از آبهای سطحی
۳ـ انتقال پساب تصویه خانه‌های شهرهای حوزه دریاچه ارومیه به دریاچه
۴ـ تهیه و اجرای طرح‌های افزایش بهره وری از آب کشاورزی
۵ـ توقف همه پروژه‌های سد سازی در مرحله اجرا و یادر دست مطالعه
۶ـ تدوین وپیاده سازی برنامه جامع آموزش، ‌اطلاع رسانی و آگاه سازی و جلب مشارکتهای مردمی
۷ـ طراحی سامانه تصمیم یار مدیریت دریاچه ارومیه
۸ـ انتقال آب به تالاب‌های اطراف دریاچه ارومیه از قبیل: حسن لو و احیای تالابهای جنوب د ریاچه
۹ـ مطالعه وبررسی اثرات جاده میان گذر شهید کلانتری و ارائه راهکارهای اصلاحی
۱۰ـ تهیه نقشه کاداستر اراضی دریاچه ارومیه
۱۱ـ تامین هزینه‌ها و بودجه‌ها برای انتقال آب از رودخانه‌های حوزه آبخیز ارومیه به دریاچه
۱۲ـ اعلام نظر راجع به طرح انتقال آب خزر به دریاچه ارومیه ظرف یک ماه آینده
۱۳ـ امکان سنجی بهره برداری صنعتی از املاح و رسوبات دریاچه با رعایت ملاحظات زیست محیطی

به گفته وی این مصوبات تا سه هفته آینده به هئیت دولت ارائه می‌شود. تجریشی با بیان اینکه ۴۵۰ نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه‌های داخلی و خارجی و صاحبنظران در کارگروه دریاچه ارومیه به صورت شبانه روزی فعالیت کردند گفت: برای جلب مشارکت‌های مردمی باید مردم را متوجه این واقعیت کنیم که چنانچه دریاچه ارومیه خشک شود باد‌ها و غبارهای نمکی آن حتی تا تهران نیز آمده و با خود اثرات بسیار ناگوار زیست محیطی، بهداشتی و اقتصادی خواهند داشت.