بسیج با نظمی پویا پیشتاز مدیریت جهادی

به گزارش بصیر، بسیج یکی از پدیده های دل انگیز دفاع مقدس است که شاید در طول تاریخ نتوان نمونه مشابه ای از چنین تشکلی را بیاد آورد و از این لحاظ، نگاه ما به بسیج نه تنها نباید متاثر از برداشت های ناقص دیگران و یا نگاه های سطحی کسانی باشد که از دور دستی بر آتش داشته و بیشتر شنونده نام بسیج بوده و کمتر با بسیج و یا بسیجی زندگی کرده و مأنوس بوده اند، بلکه بایستی کاملاً عمیق و منطبق با واقعیت های عینی صورت پذیرد.

پیدایش بسیج مولود ضرورت انکار نشدنی مشارکت آحاد مردم در جریان گسترده ترین تهاجم تاریخی یک کشور به کشور دیگر یعنی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است که ما تکلیفی جز دفاع از خاک، میهن، ناموس، نظام و دین خود نداشته و می بایست در برابر یک ائتلاف جهانی برای جنگ، حتی با دست های خالی، مقاومت نموده و استثنایی ترین حماسه های رزمی را با تم و طعم دفاعی خلق می کردیم.

اهمیت بسیج به اندازه ای بود که تمام اقشار ملت ما به یاری نیروهای مسلح ما رفته که آنان در به هم ریختگی کامل سازمانی اوایل انقلاب اسلامی، هنوز فرصت بازیابی خود را پیدا نکرده بودند و از طرفی تشکل های نظامی نوبنیاد هم هنوز نظامی نشده و از نظم و ساختار و تجهیزات نظامی متعارف برخوردار نبودند.

بسیج زمانی وارد عرصه های دفاع مقدس شد که قرارگاه های فرماندهی جنگ و ساختار نیروهای مسلح ما دچار معضل عدم سازماندهی و آرایش جنگی ناشی از شوک های تهاجم همه جانبه ارتش بعثی عراق از زمین و هوا و دریا بوده و از طرفی هنوز در مرحله پاکسازی بعد از انقلاب قرار داشته اند و علاوه بر آن، تشکل جدید نظامی ما یعنی سپاه فاقد تجربه نظامی، مهارت نظامی، تفکر نظامی، سازماندهی نظامی، دیسیپلین نظامی، آرایش نظامی، تجهیزات نظامی، و فراتر از آن فاقد تجربه جنگ بوده اند و تنها سلاح آنها، سلاح سبک یعنی کلاش بوده است.

با شکل گیری تشکیلات ناشناخته بسیج که با دستور امام راحل انجام پذیرفت، هرکس یا از سر لطف و یا از منظر ناآگاهی و خلاصه هرکس بر اساس ظن و گمان و برداشت خود درباره این تشکل مردمی اظهار نظر کرده و عنوانی را هدیه کرده است که معروفترین آنها همان بسیج بی ترمز یا بسیج بی توقف، بسیج غیر منظم، بسیج الله اکبری، بسیج بی ضابطه، بسیج شهادت طلب، بسیج خط شکن، بسیج بسیج دشمن ستیز و غیره اند که برخی از آنها مطابق با واقعیات و برخی هم غیرواقعی اند.

در این رابطه گاهی هم شاهدیم که در جامعه امروز ما به استناد بعضی از واقعیات زمان دفاع مقدس، برخی برای توجیه بی نظمی های اداری و سازمانی خود و دیگران، به واژه بسیج پناه برده و بی نظمی های مشهود را به بسیجی بودن خود و دیگران نسبت می دهند و متاسفانه تأیید و یا حتی تحسین دیگران را هم می گیرند که این بی نظمی با جنگ های غیرمنظم و یا حضور غیرمنظم بسیجی ها در طول هشت سال دفاع مقدس، دو مقوله کاملاً جدای از هم بوده و این از مصادیق ظلم به بسیج و بسیجی است که کمتر به آن پرداخته شده است.

حقیر به اعتبار بسیجی بودن خودم و نیز مشاهدات مستمر و منتظم سال های متمادی گذشته، اصرار دارم که بسیجی، یکی از تشکل پذیرترین پدیده های جامعه ماست که برنامه ریزی، سازماندهی، آموزش، کنترل و بکارگیری در متن فعالیت های پیش بینی شده، پاسخگوی کاملاً موفق و سربلند تمام مأموریت های محوله است و عدم حضور غیرمنتظم، به معنای بی نظمی در حضور به موقع و یا بهم ریختگی و فقدان سازماندهی نیست.

باید بپذیریم که بسیجی، برخلاف سایر تشکل های نظامی، دارای شغل نظامی نیست و تشکلی است که با فرخوانی دارندگان اشتغال های غیرنظامی در ساختار سازمانی نظام اداری و غیراداری جامعه شکل گرفته و بیشتر شبیه به یک سازماندهی مجازی و یا همان سازماندهی ثانوی نیروهای آماده است که برای کمک به نظام انگیزه حضور داشته و برای شان فرقی نمی کند که فراتر از اولویت اول یعنی مشارکت دفاعی، در کدام ماموریت محوله از سوی نظام مقدس جمهوری اسلامی، مشارکت داشته باشند.

اینکه اشتغال اول یک بسیجی مربوط به تعهد سازمانی و معیشتی او در عرصه های غیرنظامی است، در ذات تشکیلات بسیج پیش بینی شده و طبیعی است که نتواند همانند سایر نظامی ها حضور درازمدت و دائمی اش را تضمین کند و اصلاً مقایسه یک نظامی و یک غیرنظامی، اشتباه مبنایی است که منجر به اشتباه نهایی می شود.

اما نکته اساسی تر اینکه تفکر و منش بسیجی، در چارچوب بروکراسی، دیوانسالاری و ساختار خشک دیسیپلین نظامی غالب تشکلات اداری و مخصوصاً نظامی نمی گنجد و بسیجی متمایل به عبور سریع تر از موانع و نیز استفاده از پل های روگذر و زیرگذر، تونل ها، میانبُرها، راپل ها، هلی بردها و استفاده از قابلیت های پروازی و موارد مشابه اینگونه در مسیر حرکتی خویش است و خیلی تأخیر و توقف پذیر نیست و این روزها رهبری معظم انقلاب، از مدیریت عالی کشور انتظار برخورداری از همین نوع تفکر یعنی تفکر جهادی دارند.

بنابر این فرهیختگان جامعه باید با تأکید بر وجود انواع نظم در جامعه که یکی از آنها همین نظم پویا، سیال و متناوب بسیجی ها برای حضور و مشارکت در برنامه های پردامنه یک نهاد نظامی است و می تواند با نظم ثابت متوالی متفاوت هم باشد، به نکات ریز و درشت مسائل مطروحه در جامعه تمرکز و دقت بیشتر نموده و نگذارند که سلسله غلط های مصطلح، با پذیرش های سنتی و نسبی افکار عمومی، لباس های حقیقت به تن کرده و در جامعه، زمینه های بدآموزی و تثبیت عادات و آداب غلط را فراهم و یا تقویت کنند.

در پایان تأکید می کنم که استفاده بسیج از فرم های متشکل نظامی، برخورداری بسیج از درجات متداول نظامی، برنامه ریزی بسیج برای آموزش های متنوع نظامی، حضور بسیج در مانورها و رژه های متعارف نظامی، سازماندهی بسیج در قالب یکان ها و سایر دسته ها و رسته های تعریف شده نظامی، برنامه های فرهنگی و سایر فعالیت های پیش بینی شده برای بسیج، همه و همه از مصادیق بارز منظم بودن و نظم پذیر بودن بسیج است که حتماً و قطعاً باید بر آنها تاکید شده تا خدای ناکرده، سازمان متشکل بسیج متهم به بی نظمی و غیرتشکیلاتی بودن نگردد.

صادقعلی رنجبر – عضو هیئت علمی دانشگاه