مکانیزاسیون و نگرانی کشاورزان مازندرانی از نبود زنجیره کامل
بصیر ،درو مکانیزه شالی در چند سال اخیر با افزایش دستگاه های کمباین مخصوص درو هر چند موجب کاهش زمان و هزینه های برداشت شده اما ارسال به یکباره صد ها هزار تن شالی برای تبدیل به برنج با توجه به ساختار فرسوده شالیکوبی ها و نیز نبود تجهیزات دیگر چون خشک کن های واسط موجب ضرر و زیان به کشاورزان شده است.
در برداشت مکانیزه شالی، دانه ها از خوشه های طلایی جدا شده و به اصطلاح همزمان با درو خرمنکوبی صورت می گیرد و با این روش رطوبت ۲۵ درصدی ناشی ازساقه زنده به شلتوک می رسد که باید در کمتر از ۲۴ ساعت از گونی خارج و به مدت ۴۸ تا ۷۲ ساعت در دمای ۳۰ تا ۴۰ درجه خشک شود، تا خطر بنددارشدن و بالا رفتن ضریب شکستگی از بین برود.
از آنجاییکه ظرفیت خشک کن ها در شالیکوبی های استان مازندران محدود و حجم شالی برداشت شده به صورت مکانیزه بالا است، خشک کن های موجود جوابگو نیست و این مساله موجب بند دار شدن و در نتیجه بالا رفتن درصد شکستگی برنج تا حد ۲۵ درصد محصول می شود.
در گذشته در برداشت دستی شالی ها از ساقه با داس درو و به مدت سه روز روی ساقه در مزرعه و در معرض هوای آفتابی خشک می شده است و سپس با جمع آوری آن خرمنکوبی انجام می گرفت و در این روش شالی خشک شده مدت ها قابلیت نگهداری داشت و حتی در این روش شالیکاران معتقدند که هر چه شالی به صورت شلتوک نگهداری شود کیفیت آن در تبدیل به برنج سفید بهتر می شود.
بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران بیش از یک هزار و ۲۵۰ واحد شالیکوبی در استان وجود دارد که متوسط ظرفیت خشک کن ها در هر یک از واحد های شالیکوبی حدود ۱۵ تن در روز است.
* نوبت ۱۰ تا ۱۳ روزه شالیکوبی ها برای خشک کردن شالی های نم دار
در حالی که شالی های نم دار باید در کمتر از سه تا پنج روز از گونی خارج وارد خشک کن ها شوند، اما به دلیل حجم بالای برداشت شالی ها، شالیکاران با نوبت دهی ۱۰ تا ۱۳ روزه شالیکوبی ها مواجه هستند.
سید حسین هاشمی شالیکاری از بابل می گوید: درو مکانیزه شالی هزینه برداشت را به شدت کاهش می دهد، اما کارخانه ها در خشک کردن به موقع شالی با مشکل مواجه هستند.
وی با بیان اینکه کشاورزان نگران خالدار شدن و بالا رفتن درصد شکستگی هستند، اظهار کرد: در برداشت سنتی موجب ماندگاری شالی و در نتیجه برنج بهتری تولید می شود، اما هزینه پرداخت دستمزد بالا بوده و از طرفی ترس و دلهره از بارندگی نیز از دیگر نگرانی های کشاورزان محسوب می شود.
این شالیکار بابلی گفت: زنجیره مکانیزه شدن فعالیت برنجکاری باید در تمامی بخش ها بوجود اید، اینکه در یک روز با یک کمباین حدود ۳هکتار درو و خرمنکوبی صورت گیرد (کاری که درگذشته توسط یک کشاورزبا اعضای خانواده ۱۵ روز زمان می برد) ولی ظرفیت خشک کن ها کافی نباشد، مشکل ساز شده است.
* شالی نم دار همراه با بالا رفتن درصد شکستگی و افت قیمت برنج
هر چند فعالیت سنتی و فرسودگی تجهیزات شالیکوبی ها باعث شده تا درصد شکستگی و خرده برنج در مجموعه تولید شالیکاری از هشت تا ۱۵درصد باشد ولی در برداشت مکانیزاسیون اگر شالی نیز به صورت نم دار تبدیل به برنج سفید شود، درصد شکستگی آن تا۲۵ درصد افزایش و قیمت آن در اثر خالدار و بند دار شدن کم می شود.
بررسی ها نشان می دهد که از حدود ۷۰۰ هزار تن برنج سفید تولید شده در استان مازندران اگر تنها ۵درصد میزان شکستگی برنج افزایش یابد معادل حدود ۳۵هزار تن می شود که به قیمت های جاری ارزش ان حدود ۲ هزار و ۴۵۰ میلیارد ریال می شود.
تقی جعفریان رئیس اتحادیه شالیکوبی داران مازندران با بیان اینکه زیر ساخت های مکانیزه شدن شالیکاری فراهم نیست، گفت: تبدیل شالی به برنج سفید مهمترین مرحله شالیکاری است، ولی ۹۵ درصد کارخانه های استان سنتی و فرسوده هستند.
وی با بیان اینکه امسال برای تبدیل هر تن شالی خشک ۱۴۵ هزار و شالی نمدار ۱۵۶ هزار تومان دستمزد تعیین شده است، خاطرنشان کرد: در حالی شالی به صورت مکانیزه با کمباین های مخصوص با ۲۵تا ۳۰ درصد رطوبت در حال درو است که اگر به موقع خشک نشود ،ضرر ناشی از خالدار شدن و افزایش درصد شکستگی بسیار بالاتر می ورد.
وی با بیان اینکه در روش سنتی برای درو هر هکتار حدود ۱۵ میلیون ریال هزینه می شود، ادامه داد: در عوض با انجام این هزینه ماندگاری شالی تا چند ماه است.
جعفریان گفت: تجربه صاحبان شالیکوبی ها نشان داده است که اگر شالی قبل از شبنم به صورت مکانیزه درو شود، با توجه به نوبت ۱۳روزه ، به همین مدت نیز شالی ماندگاری خواهد داشت.
* یک راه جایگزین اما نه چندان مطمئن
فتاح حسینی صاحب یک شالیکوبی در روستای امین آباد در بخش لاله آباد شهرستان بابل بر لزوم برداشت مکانیزه شالی بعد و قبل از بارش شبنم تاکید کرد و گفت: اگر شالی در روزهای آفتابی بعد از ساعت ۱۱صبح و قبل از ۱۹عصر به صورت مکانیزه درو شود، می توان این شالی را ۱۲ تا ۱۵روز بدون اینکه از گونی خارج و وارد خشک کن ها شود ، نگهداری کرد.
وی با بیان اینکه صاحبان کمباین ها برای اینکه به دستمزد بیشتری برسند، به این نکته توجه ندارند، بیان داشت: عامل اصلی خالدار، بندار و بالا رفتن درصد شکستگی ،درو مکانیزه قبل از خشک شدن شبنم در صبح و بعد از بارش شبنم در شامگاه است.
حسینی تاکید کرد: اگر شالیکاران به این نکته توجه کنند، شالیکوبی ها بر اساس نوبت ۱۰ تا ۱۳ روزه جوابگوی تمامی شالی هایی که به صورت مکانیزه درو می شوند، هستند.
* ۲۰ میلیارد ریال تسهیلات برای ایجاد خشک کن های واسط
ˈعزیزالله شهیدی فر معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران ضمن تایید مشکلات و نگرانی شالیکاران از نم دار بودن شالی درو شده به روش مکانیزه ، گفت: ظرفیت خشک کن ها باید افزایش یابد.
وی با بیان اینکه ۲۰ میلیارد ریال تسهیلات برای ایجاد خشک کن های واسط تخصیص یافته است و بیش از هزار واحد شالیکوبی فعال استان بیشتر آنان برای ایجاد خشکن های جدید استقبال و به بانک ها معرفی شدند.
وی با بیان اینکه برداشت مکانیزه و به روش سرپایی شالی ،هزینه را به شدت کاهش می دهد، ادامه داد: اگر شالی نم دار به موقع در خشک کن ها خالی نشود، علاوه بر مشکل بنددار شدن، درصد شکستگی آن نیز چند برابر می شود.
شهیدیفر با اشاره به اینکه در حال حاضر علاوه بر یکهزارو ۳۵۰ دستگاه کمباین مخصوص درو، به همین تعداد کمباین مخصوص گندم ، درو شالی اراضی شالیزاری استان را انجام می دهند ،خاطر نشان کرد: با اجرایی شدن طرح ایجاد خشک کن های واسط ،ظرفیت خشک کن ها افزایش و مشکل و دغدغه خالدارشدن برنج سفید حل می شود.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه خشک کن های واسط شالی های نم دار را به مدت ۱۰ ساعت خشک می کند، اظهار داشت: این شالی ها پس از خشک شدن به مدت یک ماه قابل نگهداری هستند.
مازندران ۲۳۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری دارد که سالانه با تولید حدود ۷۰۰هزار تن برنج سفید، ۴۲درصد برنج مورد نیاز کشور را تامین می کند.
در حال حاضر برداشت حدود ۲۵ درصد از اراضی شالیزاری مازندران انجام شده است.
بلاغ
