پیامدهای صلح کابل با طالبان در سایه سعودی ها

شرف غنى، رئیس جمهورافغانستان دراوایل هفته جاری در راس یک هیات بلند پایه به عربستان رفت. دراین سفر، انجنیرمحمدخان معاون اول ریاست اجرایی، حنیف اتمر مشاورامنیت ملی، عبدالسلام رحیمی رئیس عمومی اداره‌ امور و معصوم استانکزی رئیس دبیرخانه‌ی شورای عالی صلح و شماری ازاعضای کابینه، رئیس جمهورافغانستان را همراهی کردند.

دراین سفر دو روزه آقای اشرف غنی با «ملک سلمان بن عبدالعزیز» پادشان عربستان سعودی و شماری دیگر از مقامات آن کشور دیدار کرد. این سومین سفر رئیس جمهور به عربستان سعودی پس از به قدرت رسیدن است. سفر رسمی اشرف غنی به عربستان در آستانه‌ آغاز گفت‌وگوهای صلح حکومت با طالبان صورت گرفت. سه دیدار اشرف غنی از عربستان در عمر کوتاه دولت وحدت ملی افغانستان حاکی از اینست که از نظر رئیس جمهور این کشور، دولت ریاض در تحولات این کشور به ویژه روند صلح می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند.

اگرچه افزایش روابط دو کشور و بررسی برخی مسائل منطقه ای، محورگفتگوهای اشرف غنی و ملک سلمان عنوان شده بود، اما هدف اصلی این دیدار، گفتگو درخصوص مذاکرات صلح افغانستان با طالبان و ایفای نقش عربستان در این مذاکرات بود.

درواقع سیاست راغب ساختن عربستان برای میانجی‌گری مساله افغانستان، در دولت گذشته حامد کرزی نیز یک سیاست استراتژیک بود. در دولت حامد کرزی هم به نقش عربستان در برقراری صلح تاکید می‌شد. اکنون همه گروه‌های سیاسی و حتی رئیس اجرایی دولت دکتر عبدالله به نقش و نفوذ عربستان بر طالبان اذعان دارند. در این میان شورای عالی صلح به صراحت اعلام‌ می‌کند که به دلیل نفوذ عربستان سعودی بر رهبران طالبان، این کشور اگر بخواهد می تواند تاثیر مثبتی بر روند صلح افغانستان داشته باشد.

البته عربستان می‌تواند به دلیل نفوذ و جایگاه فعلی‌اش در ساختار قدرت پاکستان (به ویژه در دولت نواز شریف)، برخی از رفتارهای سلبی پاکستان را کنترل و مدیریت نماید. به دلیل راهبردی بودن روابط عربستان با پاکستان و اذعان مقامات افغانستان و پاکستان به نقش ریاض در مذاکرات جدی با طالبان و ایجاد صلح، این کشور می‌تواند نقش کلیدی در این موضوع داشته باشد.

گفتنی است که عربستان رژیم طالبان را به رسمیت شناخته بود و روابط تنگاتنگی با رهبران طالبان در زمان حکومت این رژیم بر افغانستان داشت و از آن زمان تا کنون حمایت‌های فکری، معنوی و مالی‌اش را تداوم بخشیده است.

به طورحتم بخش مهمی از مساله طالبان و مذاکرات صلح، به عربستان مربوط می‌شود. به همین جهت اشرف غنی سعی دارد محور سفرهای خارجی خود را عربستان، پاکستان و سپس چین قرار دهد. در واقع دولت وحدت ملی به رهبری اشرف غنی در تلاش است تا با به نتیجه رساندن مذاکرات صلح با طالبان، هم زمینه امنیت در افغانستان را ایجاد کند و هم زمینه اقتصادی برای توسعه و بازسازی را در اولویت خود قرار دهد. بنابراین در کنار صلح و امنیت، به اقتصاد و جلب کمک‌ها و سرمایه‌گذاری های خارجی اهمیت مضاعف می دهد.

طالبان هم‌چنان مورد حمایت سعودی ها

هرچند گفته می‌شود که دولت عربستان با گروه طالبان رابطه‌ی نزدیکی دارد و می‌تواند مسبب صلح درافغانستان باشد، اما واقعیت این است که عربستان سعودی هنوزحمایت مادی و معنوی خود از طالبان را حفظ کرده و همچنان معتقد به حضور طالبان در ساختار قدرت افغانستان است و این سیاست را دنبال می‌کند. احیای مجدد طالبان و سهیم شدن این گروه در قدرت می‌تواند از اهداف عربستان برای مهار تفکر شیعی در افغانستان و جلوگیری از نفوذ جمهوری اسلامی به این کشور باشد. تجربه عراق و سوریه نشان داده که چنین تلاش های فرقه گرایانه ای توسط عربستان که در چند سال اخیر با ایفای نقش فعال بندر بن سلطان سعودی همراه بود، نتیجه ای جز کشتار مردم بی گناه منطقه ندارد.

مقام‌های دولت ریاض سعی در پیاده‌کردن برنامه‌ای دینی یعنی وهابیت در سراسر جهان دارند، برنامه‌ای که با معیارهای سیاست جاری دولت مرکزی افغانستان همخوانی ندارد. این سیاست عربستان می‌تواند به تقویت طالبان نیز منجر شود. احداث مدرسه دینی در کابل با هزینه ۱۰۰ میلیون دلار در تپه مرنجان کابل و حمایت از مراکز دینی و …، بخشی از سیاست فرهنگی عربستان سعودی برای تبلیغ و ترویج وهابیت در افغانستان است. واقعیت آنست که استراتژی عربستان در افغانستان بطور دراز مدت طراحی شده و استادان این مدرسه دینی از دانش‌ آموختگان بورسیه دانشجویان افغانستانی در دانشگاه‌های دینی مکه و مدینه است. با توجه به چنین درکی از سیاست عربستان، این پرسش مطرح است که این کشور چگونه می‌تواند با میانجی‌گری خود نظر دولت وحدت ملی افغانستان را که خواهان امنیت و صلح است با نظر اسلامی افراط‌گرایانه طالبان هماهنگ کند؟ بویژه که روابط طالبان با القاعده نیز بسیار تنگاتنگ است.

نوع تعامل اشرف غنی بت عربستان درباره طالبان

به هر حال سیاست عربستان هیچ‌وقت روشن نبوده، اما درپشت پرده و بطورغیرمستقیم حضور فعالی داشته است. به نظر می‌رسد شکست سیاست‌های عربستان درعراق و سوریه، این بار نیزریاض را به بازی دوگانه در افغانستان وادار خواهد کرد و سعی خواهد کرد به روش دیگر یعنی عمدتا در قالب علمی و فرهنگی مثل تاسیس مرکز دینی – دانشگاهی در کابل سیاست‌های خود را به نحو دیگری پیگیری کند.

نکته مهم‌تر این که اشرف غنی برای حل مساله طالبان، احتمالا حاضر به دادن امتیازاتی به عربستان خواهد بود، نظیر سهیم کردن طالبان در دولت وحدت ملی و یا تغییر بخش‌هایی از قانون اساسی و … که مدنظر طالبان است. چنین وضعیتی موجب شده است تا برخی از مقام‌های افغانستان از جمله عبدالرئوف رحیمی نسبت به دیدارها و مذاکرات با مقامات کشورهایی نظیر عربستان و پاکستان، و احتمالا معاملات مخفیانه اشرف غنی با بازیگران تاثیرگذاری چون آمریکا، عربستان و پاکستان، ابراز نگرانی کنند. نورالحق علومی، وزیر کشور افغانستان نیز، اخیرا اعلام کرده که صلح در افغانستان را باید در داخل نظام تقویت و جستجو کرد. از دید وی حل اختلافات و ایجاد وحدت میان اقشار مختلف جامعه و شخصت‎هایی که در داخل نظام فعالیت دارند، باید در اولویت قرار گیرد و گرنه صلح پایدار پدید نخواهد آمد.

بنابراین تصمیم اخیر حکومت مبنی بر گفت‌وگوهای صلح با طالبان، انتقادهای تند‌ شماری از سران احزاب سیاسی، اعضای شواری ملی و نهادهای مدنی را به دنبال داشته‌ است. آنان تاکید دارند، حامی گفت‌وگوهای صلح هستند؛ اما رئیس جمهور نباید این روند را در خفا پیش ببرد.

جمع‌بندی

به طور کلی ترغیب و جلب همکاری‌های بازیگران موثر، به ویژه کشورهایی که در افغانستان نقش سلبی داشته و از گروه‌های وابسته به طالبان حمایت مستقیم و غیرمستقیم می‌کنند، یک سیاست منطقی و قابل قبول است، اما به دلیل عدم تغییر استراتژی این بازیگران در ارتباط با افغانستان، این مذاکرات – آن چنان که برخی از سیاسیون افغانستانی اعلام می‌کنند- نباید به از بین رفتن دستاوردهای اجلاس بن آلمان در ۲۰۰۱ گردد.

تغییر قانون اساسی و مشارکت طالبان در ساختار قدرت این کشور و عدم مشورت با نهادهای قدرت، احزاب سیاسی و جهادیون، به نوعی موجب از دست رفتن دستاوردهای افغانستان پس از طالبان خواهد شد. طالبانی طی ۱۳ سال گذشته با حمایت پیدا و پنهان دشمنان صلح در افغانستان، مرتکب جنایات زیادی شده و هزاران نفر از مردم این کشور کشته شده یا معلول و آواره گشته‌‌اند. به همین دلیل هم‌چنان که مقام‌های سیاسی و حزبی افغانستان اظهار نگرانی کرده‌اند، توجه به ظرفیت‌های داخلی باید در اولویت دولت وحدت ملی قرار گیرد نه معامله و باج‌دهی به عربستان، یا هر کشور دیگری. این نگرانی‌ها در حالی ابراز می‌شود که پیش از این، اشرف غنی گفته بود که مردم در جریان گفتگوهای صلح قرار خواهند گرفت و هیچ گونه گفتگوی پنهانی صورت نخواهد گرفت.

به نظر می رسد دولت وحدت ملی افغانستان به رهبری اشرف غنی می‌خواهد همان اشتباهی را تکرار کند که حامد کرزی در دولت گذشته انجام داد. صلح در افغانستان باید با مشارکت همه جریان‌های دخیل موافق و مخالف دولت صورت گیرد و نباید دیگر گروه‌ها نظیر شورای عالی صلح و جریان جهادی از روند گفتگوها حذف یا نادیده گرفته شوند.

شبکه خبر