آیا رسوم عرب‌ها ربطی به چهارشنبه سوری ایرانی‌ها دارد؟/ نظر علما درباره آخرین چهارشنبه سال
بصیر،
یكی از آیین های نوروزی كه از ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد توسط اقوام آریایی و ایرانیان باستان انجام می شد چهارشنبه سوری می باشد . این جشن كه به جشن آتش نیز مشهور است در آن ایام از شكوه سرشاری برخوردار بود چرا كه پنج روز آخر سال را به نام پنجه دزدیده یا اندرگاه با افروختن آتش جشن می گرفتند.
چهار شنبه سوری از کجا وارد ایران شد
چهارشنبه سوری در فرهنگ فارسی به عنوان مقدمه و پیش در آمد عید نوروز شناخته شده كه در طول تاریخ همواره قبل از فرا رسیدن سال نو و تحویل نوروز برپا شده است . و هم اكنون نیز در بین اقوام و شهروندان ایرانی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.
البته این رسم در گذشته قبل از اسلام در چند شب آخر سال برگزار شده و چیزی به نام چهارشنبه سوری وجود نداشت به این دلیل كه در سالنامه زرتشتی روزهای هفته با نام خاص وجود نداشت یعنی روزهای هفته به نام شنبه ، یكشنبه … نامگذاری نشده بود بلكه ۳۶۵ روز سال را به ۱۲ ماهِ ۳۰ روزه و ۵ روز جداگانه خاص ( كه پنجه نامیده می شد ) تقسیم می كردند ۳۰ روز ماه را نیز به نام خاصی نامگذاری می كردند مثل ( هرمزد روز – و همن روز – اردوهشت روز – شهرور روز و … ) و این ۵ روز آخر سال را به جشن و شادی و آتش افروزی و آتش بازی می پرداختند.
بعد از ورود اسلام و اعراب به ایران تقویم كنونی با نام روزهای هفته شكل گرفت . در فرهنگ اعراب چهارشنبه یا یوم الارباع نحس و نامبارك و بد یمن بود و حتی شب چهارشنبه به سفر نمی رفتند به عیادت بیمار نیز نمی رفتند . لذا ایرانیان از آن تاریخ به بعد شب چهارشنبه آخر سال را با جشن سوری به شادمانی پرداخته و بدین وسیله می كوشیدند تا نحوست چنین شب و روزی را دور كنند . پس نام این جشن تركیبی شد از چهارشنبه یعنی روز پنجم از ایام هفته و سوری به معنی سرخی است كه چهارشنبه سوری به معنی چهارشنبه سرخ یا چهارشنبه آتش می شود.
به همین مناسبت شب چهارشنبه آخر سال نزدیک غروب آفتاب بیرون از خانه آتشی بر می افروختند و اهل خانه از روی آتش می پریدند و با گفتن جمله « زردی من از تو و سرخی تو از من » اعتقاد داشتند كه بیماری ها و ناراحتی ها و نگرانی های سال كهنه را به آتش می سپارند تا سال نو را با آسودگی و شادی آغاز كنند البته برخی كوشیده اند علت چهارشنبه سوری را به اسلام منتسب كنند چرا كه می گویند مختار ثقفی كسی هست كه به خونخواهی امام حسین (ع) قیام كرد و برای اینكه موافق و مخالف خود را بشناسد دستور داد شیعیان و یارانش برپشت بام خانه آتش روشن كنند . یا برخی معتقدند كه این روشن كردن آتش و دستور شروع قیام مختار است و این شب شروع قیام مصادف با چهارشنبه آخر سال بوده است و از آن به بعد در بین مردم روشن كردن آتش در شب چهارشنبه آخر سال مرسوم شده است كه با توجه به محاسبه ایام سال و تاریخ این رویداد و مطابقت تاریخ شمسی و قمری این نظریه بعید به نظر می رسد.
چهارشنبه سوری چه بود و چه شد
زمانی که حرف از سوختگی پیش می‌آید، نا‌خودآگاه چهارشنبه سوری آخر سال و اتفاقات ناگواری که در آن روز رخ می‌دهد جلوی چشمم ظاهر می‌شود. همیشه پیش از رسیدن به این ایام خطرات استفاده از مواد محترقه و فرهنگسازی به منظور اینکه جوانان به خود آسیب نرسانند؛ در رسانه ملی و سایر رسانه‌ها گوشزد می‌شود؛ ولی زمانی که به چهارشنبه آخر سال نزدیک می‌شویم اخبار پی در پی درباره سوختگی جوانان، آسیب دیدگی مادران باردار و کسانی که دچار مشکلات قلبی هستند را شاهد هستیم.
به راستی جای پرسش است که چرا با وجود جشن ملی که از گذشته به نیکی از آن یاد شده است چنین اقداماتی در چهارشنبه آخر سال شهر را تبدیل به شهری جنگ زده می‌کند که هیچ کس جرات نمی‌کند از خانه بیرون برود.
اگر تصور می‌كنید حوادث چهارشنبه آخر سال مربوط به برخی سودجویانی است كه از هیجانات نوجوانان و جوانان برای تخلیه انرژی خود در این روز سوءاستفاده می‌كنند و مواد محترقه خطرناك را در اختیار آنان قرار می‌دهند، در اشتباهید.
بنا به تأكید علیرضا مغیثی در مطالعاتی نشان داده شده است كه شدت آسیب افراد ناظر آتش‌بازی‌ها از مجریان هم شدیدتر بوده است.
وی تأكید می‌كند: بر اساس آمار موجود در حوزه معاونت‌های بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشكی كشور تعداد مصدومان چهارشنبه‌سوری سال گذشته (سال ۱۳۹۲) بالغ بر ۲ هزار و ۷۰۰ نفر برآورد می‌شود كه این رقم در مقام مقایسه با سال ما قبل آن ۳۵ درصد رشد نشان می‌دهد.
به گفته مغیثی بیشترین آسیب‌دیدگان از میان دانش‌آموزان و دانشجویان بودند (۴۰ درصد كل موارد ثبت شده) كه در گروه سنی ۱۵تا ۲۵ سال قرار دارند. همچنین در رتبه بعدی، ۳۵ درصد كل موارد آسیب‌ها در گروه سنی ۱۰تا ۱۴ سال رخ داده است و ۵ درصد آسیب‌دیدگان نیز در گروه سنی زیر ۶ سال بوده‌اند.
بنا به تأكید وی، بیش از نیمی از آسیب‌دیدگان در هنگام آتش‌بازی دچار آسیب شدند و ۲۴ درصد یا رهگذر یا در حین تماشا دچار آسیب‌های چهارشنبه‌سوری شده‌اند.
رئیس گروه پیشگیری از سوانح و حوادث مركز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر ۵۰ درصد آسیب‌های چهارشنبه‌سوری را آسیب دیدگی دست و پا می‌داند اما به گفته وی شدیدترین آسیب‌ها نیز مربوط به نواحی صورت و چشم است كه با ۴۳ درصد شیوع در رتبه دوم قرار دارد.
وزیر بهداشت هم كه خودش متخصص چشم‌پزشكی است دراین باره می‌گوید: به‌دلیل حوادث و بی‌احتیاطی در چهارشنبه پایان سال مجبور شدم تعداد قابل‌توجهی چشم را تخلیه یا پیوند كنم. حتی در سال‌های قبل نیز باعث فوت برخی از این حادثه‌دیدگان شده است.
بر اساس این گزارش، چهار شنبه سوری سال گذشته گروه سنی بین ۱۰ تا ۱۴ سال رتبه بعدی را با ۳۵ درصد کل موارد آسیب‌ها به خود اختصاص داده‌اند، ۵ درصد آسیب‌دیدگان نیز در گروه سنی زیر ۶ سال هستند.
بیش از نیمی از آسیب‌دیدگان در هنگام آتش بازی دچار آسیب شدند و ۲۴ درصد یا رهگذر یا در حین تماشا دچار آسیب‌های چهارشنبه‌سوری شده‌اند.
دست و پا با ثبت درصد از مصدومیت‌ها، شایع‌ترین اعضای بدن هستند که دچار آسیب می‌شوند. البته شدیدترین آسیب‌ها مربوط به نواحی صورت و چشم است که با ۴۳ درصد شیوع، در رتبه دوم قرار دارد.
آمارها نشان می‌دهد ۲۷۰۰ نفر در چهارشنبه‌سوری سال ۹۲ در آتش سوختند. سالانه هزاران نفر از هموطنان کشورمان در این مراسم مصدوم یا معلول می‌شوند و هزاران خانواده ایرانی سال نو را با غم و اندوه شروع می‌کنند.
از سوی دیگر مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهر تهران گفت: برای چهارشنبه آخر سال یک‌هزار اکیپ عملیاتی با همکاری شهرداری نواحی جهت استقرار در نقاط مختلف شهر پیش‌بینی شده است.
به گفته وی، برای همه نیروهای سازمان جلسه‌های توجیهی برگزار و تجهیزات مربوطه در اختیارشان قرار داده شده است.
وی می‌افزاید: ۱۲۰ دستگاه موتورسیکلت و حدود ۱۰۱ خودروی آتش‌نشانی علاوه‌بر ۱۱۶ ایستگاه موجود در سازمان برای فعالیت و خدمات‌رسانی در چهارشنبه آخر سال در آماده‌باش کامل قرار دارند و بیش از ۲۵۰ تیم عملیاتی اقدامات لازم را انجام خواهند داد.
نظر مراجع و علما در مورد چهارشنبه سوری
«آتش‌بازی چهارشنبه آخر سال هیچ منشأیی ندارد و تجاوز به حقوق دیگران است و از نظر شرعی ایذای مؤمنان حرام است.»
در سال ۸۸ از رهبر معظم انقلاب فتوایی منتشر شد که در آن آمده بود که مراسم چهارشنبه‌سوری «علاوه بر آنکه هیچ مبنای شرعی ندارد، مستلزم ضرر و فساد زیادی است که مناسب است از آنها اجتناب شود.»
آیت‌الله مکارم شیرازی، از مراجع تقلید نیز در سال ۸۹، گفته بود: «چهارشنبه‌سوری یک سنت خرافی است، نباید سنت خرافی را احیا کنیم. از همه این‌ها گذشته این مراسم اسراف در مال است و نباید در مال اسراف کرد.»
عبدالله جوادی آملی، از علمای بزرگ در سال ۹۲ گفته بود که شلیک تیر هوایی و ترقّه زدن «از مصادیق اتلاف مال و لهو بوده و حرام است.»
حضرت آیت الله العظمی تبریزی: هیچ یك از این امور رجحان شرعی ندارد و تشویق مردم به این مورد تشویق به دنیا و غافل كردن از آخرت است و این كه تصور می كنند این امور مردم را به حفظ وطن و عزت وامی دارد تصوری باطل است، آنچه مردم را به عزت می رساند و به حفظ وطن وامی دارد ایمان است و بس.
مرحوم حضرت آیت الله العظمی بهجت: این كارها مشروعیت ندارد.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی: اموری كه به جامعه ضرر می زند و موجب ایذاء مردم است مانند استعمال ترقه و خرید و فروش آن جایز نیست.
مرحوم حضرت آیت الله العظمی فاضل لنكرانی: در فرض مزبور كه دارای خطرات جانی و مالی است و موجب اذیت و آزار دیگران است و مخالف مقررات و قانون و نظم جامعه است جایز نیست.
snn.ir
