دنیای فردا دنیای صلح است یا جنگ؟+ نقشه و نمودار

بصیر، شاید احساس صلح و آرامش در جوامع مختلف با توجه به شرایطی که دارند متفاوت باشند اما ارتش ها کار خود را می کنند و برای یک جنگ تمام عیار آماده می شوند.

 پس از جنگ جهانی اول و دوم، در اوج رقابت ابرقدرت ها و مسابقه تسلیحاتی میان دو ابرقدرت شوروی و آمریکا، خطر جنگ جهانی سوم و آن هم از نوع هسته ای کل جهان را تهدید می کرد. بحران کوبا در سال ۱۹۶۲، مسکو و واشنگتن را تا آستانه جنگ پیش برد ولی زورآزمایی ابرقدرت ها با جنگ های نیابتی از کره و ویتنام گرفته تا نیکاراگوئه، ارضاء می شد. پس از فروپاشی شوروی هر چند یکی از تهدیدات عمده جنگ بزرگ از میان رفت ولی هرگز صلح جهانی نیز برقرار نشد.

تجربه جنگ جهانی دوم ثابت کرد که در صورت مجهز نبودن کشوری، به راحتی طعمه قدرت های بزرگ و قوی خواهد شد. ژاپن، آلمان، ایتالیا زخم خورده های جنگ جهانی اول، ۲۲ سال پس از جنگ جهانی اول به دنبال انتقام و زورآزمایی برآمدند. به طور کلی جهان در آستانه هر دو جنگ بزرگ، به گوی کاملا مسلحی تبدیل شده بود که هر آن امکان انفجار آن وجودداشت. رقابت ها بر سر منافع به حدی بالا بود که کشورها به مانند مسابقه دوئل روبه رویکدیگر قرار داشتند و هر کشوری در صدد بود اسلحه را زودتر بکشد.

به هر روی پس از قربانی شدن میلیون ها انسان در جنگ جهانی دوم، صلح بیش از هر زمانی برای جهانیان نیاز بود، ولی بازهم ترتیباتی که در سازمان های بین الملل به ویژه سازمان ملل در نظر گرفته شد، ضامن صلح پایدار در جهان نگردید و شورای امنیت سازمان ملل، به یک بازوی تجاوزگر در امور کشورها تبدیل شده است. به طور کلی کانون های بحران در جهان و مناطق مختلف آن همچنان پایدار هستند. پدیده های نوظهوری چون تروریسم نیز، فضای ناامنی را در شهرهای دنیا گسترانده است.

سخنرانی ها سران کشورها در مجمع سالانه سازمان ملل، سخن از مبارزه با جنگ و تروریسم، حفظ محیط زیست جهان و جلوگیری از گرم شدن کره زمین به میان می آورند، اما برنامه های نظامی آنها در ابعاد وسیع متوقف نشده است. در حال حاضر آمریکا در حدود ۶۰۰ میلیارد دلار بودجه نظامی دارد.

موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم در گزارش سالانه خود با عنوان «روند هزینه ارتش های جهان در سال ۲۰۱۴» اعلام کرد: در مجموع از یک تریلیون و هشتصد میلیارد دلار هزینه نظامی قابل ملاحظه جهانی در سال ۲۰۱۴ ، امریکا با وجود کاهش شش و نیم درصدی در بودجه نظامی خود، همچنان پرهزینه ترین ارتش جهان را دارد.

همین موسسه در اعلام بودجه نظامی کشورها در سال ۲۰۱۵  پس از ۴ سال حجم مالی مبادلات تجاری نظامی در جهان، افزایش یافته است. این موسسه اعلام کرده است آمریکا در سال گذشته میلادی ۵۹۶ میلیارد دلار، برای بخش نظامی هزینه کرده است که این رقم ۳ برابر بودجه نظامی چین است. چین دومین بودجه  بالای نظامی دنیا را دارد و ۵۹۶ میلیارد دلار بودجه نظامی آمریکا در سال ۲۰۱۵ این کشور را در رده نخست کشورهای با بیش‌ترین هزینه نظامی قرار داده است. طی ۴ سال پیش از سال ۲۰۱۵ روند هزینه‌کردهای نظامی در جهان، نزولی بود و سال ۲۰۱۵ این مسئله روند افزایشی را در پیش گرفت. کل مخارج نظامی کشورهای جهان، در سال ۲۰۱۵ نسبت به سال ۲۰۱۴، یک درصد افزایش داشته است. بنا به این گزارش ۳۶ درصد از کل بودجه نظامی جهان، به آمریکا اختصاص دارد. در سال ۲۰۱۵ عربستان با حدود ۷۸٫۲ میلیارد دلار بودجه نظامی در جایگاه سومین کشور با بالاترین بودجه نظامی قرار گرفت. کاهش ارزش روبل روسیه باعث شد تا این کشور طی سال گذشته جایگاه سومی خود را به عربستان بدهد و با ۶۶٫۴ میلیارد دلار بودجه نظامی به چهارمین کشور با بیش‌ترین بودجه نظامی در جهان تبدیل شود.

بودجه های بالای نظامی کشورها نشانگر، وجود اولویت دفاعی و نظامی در بودجه بندی کشورهاست. اولویتی که هیچگاه نتوانسته جای خود را به امور دیگر دهد. کشورها طرح ها و مانورهای نظامی خود را بر اساس تهدیدات نظامی در منطقه و جهان اجرا می کنند و حفظ امنیت ملی به عنوان کارویژه اصلی دولت ها تعریف می شود. هر چند تلاش هایی برای صلح صورت می گیرد ولی تضاد منافع گروه ها و کشورها، بحران ها را همچنان پایدار نگاه داشته است. برای نمونه بحران سوریه با وجود تلاش برای گفتگوها و برقراری صلح، بیش از ۵ سال به درازا کشیده شده است.

کارخانه های اسلحه سازی در جهان همچون گذشته به سرعت در حال تولید سلاح و ساخت  جنگ افزارهای مدرن تری هستند. ولع بسیاری از کشورها نیز برای پر کردن انبارهای اسلحه و خرید سلاح های جدید پایانی نیافته و رقابت برای پیشتازی ادامه دارد. رقابتی که به مسلح شدن کامل جهان منجر شده و احتمال درگیری ها را افزایش داده است. در برخی از مناطق این رقابت ها نسبت به سایر نقاط جهان شتاب بیشتری گرفته است. کره شمالی از ساخت و آزمایش بمب هسته ای خبر داده و شبه جزیره کره، در انتظار یک جنگ بزرگ به سر می برد.

در منطقه غرب آسیا، عربستان بودجه نظامی خود را به بالاترین رده های جهانی رسانده و با ایجاد موج ایران هراسی، قصد دارد تا پای ناتو را به خلیج فارس باز کند. ایران با وجود دستیبابی به توافق هسته ای با قدرت های جهانی، همچنان در معرض تهدید نظامی از سوی رژیم صهیونیستی و آمریکا قرار دارد و آزمایش های موشکی تهران، به عنوان بهانه ای تازه از سوی غرب برای فشار بر کشور در نظر گرفته شده است.

در مطالعات و ارزیابی های مختلف نظامی و امنیتی، نقشه های بسیاری از کانون های بحران ترسیم می شوند و اندیشکده ها و تحلیلگران سیاست بین الملل، با توجه به میزان اختلاف ها و تضادها کانون های بحران را برای سال های آینده پیش بینی می کنند. هر چند نباید فراموش کرد نگاه خوشبینانه در جهان برای برقراری صلح و آرامش نسبت به سال های جنگ جهانی و دوقطبی دنبال می شود و ایجاد سازمان های بین المللی و سازمان های منطقه ای با حضور کشورها، موید آن است، اما رقابت دولت ها بر سر منافع متعارض و متضاد درگیری میان آنها را در برخی از برهه ها به دنبال داشته است.

میزان هزینه های نظامی در جهان از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۵ در این نمودار به نمایش درآمده است. سال ۱۹۹۱ در این جدول مشخص نشده است. در این سال فروپاشی شوروی را شاهد بودیم. از سال ۲۰۰۱ و ۲۰۰۳ شیب هزینه های نظامی کشورها بالا رفته است که ارتباط مستقیم به تهاجم نظامی آمریکا و ائتلاف غربی به افغانستان و عراق دارد. با پایان جنگ اما باقی ماندن کانون های بحران و شعله ور شدن جنگ در اوکراین، گرجستان و هجوم تروریسم به غرب آسیاو آفریقا، هزینه های نظامی به بالای ۱۵۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ رسیده است.

موسسه مطالعات صلح استکهلم درصد هزینه های نظامی کشورهای را براساس نمودار برای سال ۲۰۱۵ به تصویر کشیده که کماکان آمریکا با ۳۶ درصد هزینه های نظامی کل جهان در صدر قرار دارد. ۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل نیز در میان این کشورها قرار دارند. سه رژیم صهیونیستی، سعودی و امارات نیز هزینه های هنگفتی را به بخش نظامی اختصاص داده اند.

این نمودار درصد هزینه های نظامی را نسبت به تولید ناخالص داخی برخی ازکشورهای غرب آسیا و آفریقا نشان می دهد.

موسسه مطالعات صلح استکهلم در ارزیابی خود نسبت به بودجه کشورها در زمینه دفاعی و نظامی در این جدول از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵، ارقامی را در جدول بالا قرار داده است. ایران در این سال ها با کاهش ۳۰ درصدی مواجهه بوده که در حال حاضر براساس این ارزیابی ۱۰٫۳ میلیارد دلار به بخش نظامی خود در سال ۲۰۱۵ اختصاص داده است. این کاهش می تواند به خاطر کاهش درآمدهای ارزی و پایین آمدن قیمت نفت باشد.

این نقشه توسط پروفسور هاوارد هگر استاد دانشگاه با همکاری موسسه تحقیقات صلح اسلو، تهیه شده است. وی از آمار و اطلاعات مربوط به درگیری های سال های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۰ برای تعمیم به سال های بعد بهره برده است. این استاد دانشگاه معتقد است برای سال ۲۰۰۹، برای ۲۰ منطقه احتمال بالای ۵۰ درصد درگیری داده می شد که ۱۶ مورد آن تحقق یافت. هگر می گوید تا پیش از بهار عربی (بیدرای اسلامی ) در خاورمیانه، انتظار می رفت ۵ درصد کشورهای جهان در سال ۲۰۵۰ درگیر جنگ باشند اما این پیش بینی در حال حاضر به ۷ درصد رسیده است.

نقشه های زیر مربوط به درگیری ها و بحران های نظامی و مالی در جهان هستند که توسط بولومبرگ در مصاحبه با اساتید دانشگاه ها و کارشناسان حوزه بین الملل به دست آمده اند:

بحران مالی مربوط به یونان که در سال های اخیر بسیاری از کشورهای اروپایی را تهدید کرده و حتی احتمال فروپاشی سیستم یورو و اتحادیه اروپا را نیز به دنبال داشته است.

افزایش خشونت های تروریستی در پاکستان و افغانستان و تهدید مناطق پیرامون همچون هند، چین و ایران توسط ترویست های طالبان و القاعده.