برخورد قجری برجامی‌ها با فرجامی‌ها / آیا دولت اندازه آمریکایی ها انصاف دارد؟

بصیر، خواست دشمن دودستگی بین مردم است، نکته اساسی که رهبر معظم انقلاب در روز عید فطر بیان کردند: “از این قضایای هسته‌ای و غیر هسته‌ای و مانند اینها، دودستگی درست نشود که هر دسته یک‌جور بگویند -بالاخره یک کاری است دارد انجام می گیرد، مسئولینی دارد، دنبال می کنند؛ ان‌شاءالله آنچه منافع ملّی است تشخیص بدهند و دنبال آن باشند- بین مردم نباید دودستگی به‌وجود بیاید. دشمن این را می خواهد. “

این توصیه یکی از ده ها توصیه رهبر انقلاب درباره مذاکرات هسته ای و رسیدگی به برجام پس از پایان مذاکرات هست. اما مشخص نیست چرا، عده ای با اظهارات حاشیه ای سعی در حرکت در مسیری خلاف آن را دارند. برجام بالاخره با کش و قوس های فراوان به مجلس رسید و مجلس نیز کمیسیون ویژه ای را با ۱۵ نماینده تشکیل داد تا بررسی برجام را باحضور کارشناسان و اعضای تیم مذاکره کننده در دستور کار قرار دهد. این کمیسیون با رای ۲۲۵ نماینده در ۲۸ مرداد فعالیت های خود را آغاز کرد.

 این موضوع در حالی است که رئیس دولت و مقامات آن، با بیان دلایلی رفتن برجام به مجلس را ضروری نمی دانند و به بهانه اینکه تصویب برجام در مجلس، تعهدات بیشتری را نصیب ایران می کنند، تا به امروز از ارائه لایحه مربوط به آن به مجلس اجتناب کرده اند.

اما رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای مجلس خبرگان، تاکید کردند که مصلحت نیست مجلس از بررسی برجام کنار گذاشته شود: “درخصوص ابعاد حقوقی و قانونی این موضوع و اقتضائات آن، باید صاحبنظران و کارشناسان حقوقی نظر دهند اما از نگاه کلی، من معتقدم و به آقای رئیس جمهور هم گفته ام که مصلحت نیست، مجلس شورای اسلامی از موضوع بررسی برجام کنار گذاشته شود…من در مورد نحوه بررسی و اینکه آن را رد کنند و یا تصویب کنند هیچ توصیه ای به مجلس ندارم و این، نمایندگان ملت هستند که باید تصمیم بگیرند.”

حضور جلیلی در کمیسیون ویژه که به مذاق برخی خوش نیامد

پروژه کنار گذاشتن مجلس از برجام با اظهارنظر صریح رهبری، خنثی شد و رفت و آمد دولتی ها به کمیسیون ویژه نیز به دنبال آن افزایش یافت. در این بین، حضور متخصصین و آگاهان روند مذاکرات جهت بررسی جامع تر مذاکرات هسته ای لزوم پیدا کرد از این باب، سعید جلیلی، باقری و تعدادی از اعضای تیم مذاکره کننده در دوران قبل به کمیسیون دعوت شدند تا توضیحاتی از آن دوران و همچنین نظرات خود را درباره برجام ارائه دهند.

جلیلی نیز که دارای دیدگاه های مشخصی از برنامه هسته ای است و سال ها سکان هدایت مذاکرات هسته ای در دست او بود، اشراف مناسبی به روندها و فرآیندها دارد و نظرات او می تواند گره گشا باشد. با بررسی آنچه که جلیلی از اظهارات خود در کمیسیون بیان کرد، هر آنچه عنوان شده بود، تخصصی و در همان محدوده برجام بود. اما بازخوردهای سعید جلیلی در این کمیسیون به مذاق بسیار خوش نیامد و رسانه های حامی دولت نیز، او را در مقامی نمی دیدند تا درباره برجام اظهار نظر کند. حتی صادق زیباکلام در کنایه ای به او گفته بود ای کاش در حد جمهوری خواهان آمریکا وجدان و انصاف داشت!

از سوی دیگر، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی، که سال ها سابقه هسته ای و سیاست خارجی دارد، در اظهاراتی در پاسخ به جلیلی گفته بود، آمریکا حق غنی سازی را در سال ۹۱ پذیرفت نه در دوران قبل: حق غنی‌سازی در هیچ یک از مذاکرات ۱+۵ از سوی آمریکایی‌ها به رسمیت شناخته نشد تا اینکه در گفت‌وگوی مسقط آمریکایی‌ها حق غنی سازی ایران را به رسمیت شناختند.

این اظهارات در پاسخ به اظهارات جلیلی در کمیسیون برجام بود که نقوی حسینی اینگونه نقل کرده بود: جلیلی همچنین عنوان کرده که آورده‌های سیاسی ما در زمان تحویل پرونده پذیرش حق هسته‌ای ایران مطابق NPT، وادارسازی طرف مقابل مبنی بر کنار گذاشتن پس شرط‌ها در مذاکرات، عدم استثناء شدن فعالیت‌های هسته‌ای ایران، پذیرش مولفه‌های توافق خوب از طرف مقابل، حمایت به اتفاق کشورهای عدم تعهد از حق هسته‌ای، وادار کردن طرف مقابل به ویژه آمریکایی‌ها مبنی بر پذیرش حق غنی سازی ایران و … بود.

باید این سوال را از آقای دکتر صالحی پرسید در صورت واقیعت داشتن سخنانش، آیا آمریکا تنها در طول چندماه به این نتیجه رسیده که غنی سازی را حق ایران بداند و هیچ پیش زمینه قبلی نداشته؟ چه مولفه های باعث تغییر نگاه آمریکا نسبت به برنامه هسته ای ایران شد؟ مشخص است که هر آنچه در دوران چندماهه ای که صالی از آن دم می زند، روی داده است، نتیجه ای بوده که سال ها ممارست بر احقاق حقوق هسته ای، آن را رقم زده است.

از یک متخصص کارکشته سیاسی و هسته ای بعید است که نگاه سطحی و ساده انگارانه به وقایع عینی تاریخی داشته باشد. کافی است به اظهارات وزیرخارجه آمریکا و رئیس جمهور این کشور نگاهی بیاندازید که در توجیه مذاکرات و نتایج به دست آمده، تصویری از گذشته هسته ای ایران ارائه می دهند. آنها بر این امر اذعان دارند که تحریم ها هیچ تاثیری در پیشرفت های هسته ای ایران نداشت و ۱۰۰ سانتریفیوژ فعال در طول ۸ سال به بیش از ۲۰ هزار رسید، ذخایر غنی سازی بالغ بر ده ها تن بود و پیشرفت هسته ای در تولید نسل جدید سانتریفیوژها ادامه داشت. ای کاش کسانی که دستاوردهای گذشته را نفی می کنند، اندکی انصاف و وجدان در حد مقامات آمریکایی داشتند که اعتراف می کنند، این پیشرفت های هسته ای بوده که آنها را مجاب به پذیرش برخی از حقوق هسته ای کرده است. در حالی که دولت و مسئولان آن با وجود ده ها نقطه ضعف در برجام، برخی از اندک دستاوردها را که نتیجه پشتوانه گذشته بوده را در انحصار جناحی و حزبی و محدود قرار می دهند و همچون داروی شفابخش ادامه حیات خود به آن می نگرند.

از سوی دیگر، علی اکبر ولایتی به یاد روزهای مناظرات ریاست جمهوری و تقابل با جلیلی در آن ایام افتاده و آنجا که مذاکرات تیم جلیلی با طرف های غربی، روسیه و چین را به بیانیه خوانی توصیف کرده بود، در واکنش به اظهارات اخیر جلیلی گفته : اظهاراتی که از سوی آقای جلیلی روز گذشته در مجلس مطرح شد نتیجه بررسی های خود ایشان است.

دفاع بد از برجام با حاشیه سازی های نظیر اظهارات ولایتی روبه رو شده است. در کمیسیونی که سعید جلیلی حضور پیدا کرده، او تنها صحبت های تخصصی و فنی کرده و مشخص نیست چرا این اظهارات به برخی برخورده است اما مشخصا پاسخ به جلیلی باید در چارچوب همان اظهارات تخصصی باشد و نه در قالب کنایه زدن.

برخورد قجری دولت با مجلس شورای اسلامی

اما چه دلایلی باعث شده تا دولت و حامیان آن، مجلس شورای اسلامی و منتقدان توافق هسته ای را با یک چوب بزنند و به مخالفت با ارسال لایحه برجام به مجلس و یا نحوه بررسی آن بپردازند. دولت به گونه ای برخورد می کند به گونه ای که نمایندگان مجلس نامحرم اند و تصمیم بر سرنوشت ملت باید همچون دوران قجر برعهده یک نفر باشد.

تا پیش از این، مسئولان دولتی در سخنرانی ها و اظهارات مختلف، منتقدان توافق هسته ای را که برخی از نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون ویژه نیز در میان آنها بودند را بیسواد و بی عرضه … خطاب کرده بود و پس از ایجاد فضای دوقطبی تندرو – میانه رو در خلال مذاکرات هسته ای، در جریان بررسی برجام نیز، مخالفت هایی با بررسی برجام در مجلس کردند. می توان برخی از دلایل واقعی دولت را از عدم همکاری مناسب با مجلس اینگونه برشمرد:

۱- ترس از رد شدن برجام در مجلس: دولت که سرمایه گذاری گسترده ای در به سرانجام رساندن مذاکرات هسته ای صورت داده و بیش از نیمی از عمر دولت را صرف آن کرده است، حتی یک درصد هم نمی خواهد به رد شدن برجام در مجلس فکر کند و کار برجام را تمام شده در نظر گرفته است.

۲- یکی از محاسن بررسی برجام در مجلس، آشنایی افکار عمومی با جزئیاتی است که تا پیش از این مذاکره کنندگان هسته ای از بیان آن به صورت آشکار و روشن اجتناب می کردند یا از آن گریزان بودند. حضور در مجلس آنها را مجبور به ارائه توضیحات در بندبند توافق و روند مذاکرات می کند.

۳- مسئولین دولت، نمایندگان کنونی مجلس را به عنوان چوب لای چرخ امورات اجرایی دولت می بینند و با اکراه سعی در همکاری های محدود با این مجلس دارند. کار به گونه ای است که برخی از حامیان دولت، مجلس را در راس امور نمی بینند و خواهان مجلسی هستند که در راستای اقدامات آنها حرکت کند.

۴- انتخابات اسفند ۹۴، بار دیگر قرار است برنامه هسته ای در کانون تبلیغات قرار گیرد و انتخاب ها را بر آن قرار دهند. در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ با ایجاد فضای بدبینی به جریان حامی مقاومت و همراه شدن برخی از نامزدهای انتخاباتی با روحانی در این زمینه، عملا فضا به نفع روحانی تغییر کرد. پیاده سازی مجدد این ایده یکی از فرضیه های مطرح در زمان انتخابات است که شامل طیفی از اصلاح طلبان، حامیان دولت و برخی از اصولگرایان می شود.

۵- ادامه برنامه دوقطبی کردن فضای سیاسی کشور با طرح ایده های نخ نما و در انزوا قرار دادن منتقدان برجام تا زمانی که دولت از گردنه مجلس عبور کند و پس از آن خود را برنده توافق احتمالی هسته ای اعلام سازد.

۶- دولت در زمینه رد توافق هسته ای و فضای بعد از آن هیچ آمادگی ندارد و برنامه ای را به صورت جدی در فضای به سرانجام نرسیدن توافق هسته ای در نظر نگرفته است. تمام تلاش دولت در حال حاضر در لابی گری، فشار و مخالفت با نمایندگان مجلس و منتقدان در این راستا قرار دارد. به صورتی که حاضر شده با وجود ضعف های آشکاری که برخی از مذاکره کنندگان چون عراقچی به آن اذعان دارند، برجام را اجرایی کند.

ادامه بررسی برجام در مجلس در حالی ادامه دارد که قرار است عباس عراقچی، دوشنبه هفته آینده هم به کمیسیون ویژه برجام برود. سه‌شنبه هفته آینده اعضای تیم اقتصادی دولت در کمیسیون برجام حضور خواهند داشت. این افراد شامل دکتر نهاوندیان، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری، ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی، علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی و آقای همتی، مدیرعامل بانک ملی، هستند. علی‌اكبر ولایتی، سردار دهقان، وزیر دفاع و محمود علوی، وزیر اطلاعات، نیز میهمانان آینده این كمیسیون هستند. قرار است محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، صبح یکشنبه آینده و بعدازظهر همان روز، سعید جلیلی، مذاکره‌کننده ارشد اسبق هسته‌ای ،در کمیسیون حضور داشته باشند.

با توجه به اظهارات صریح رهبری در زمینه عدم ایجاد دودستگی و همچنین نقش مجلس در برجام، ضروری است که دولت مسیر تعامل را به صورت واقعی تر و نه از روی تحمیل برگزیند و از تخریب مسئولان سابق هسته ای و نمایندگان مجلس اجتناب کند.

فرهنگ نیوز