جوان ترین باغ ایرانی جهان را بشناسید

بصیر،،باغ‌های باصفا و درختزارها و جویبارها و چشمه سارها از دیرباز مورد دلبستگی ما ایرانی‌ها بوده و مردم این سرزمین همواره به طبیعت و درخت و گل و سبزه عشق می‌ورزیدند و شهرهای تاریخی ایران نیز همواره پذیرای حضور باغ در اشکال گوناگون خود بوده‌اند.

نحوه حضور و ظهور باغ در شهر دارای ابعاد بسیار متفاوتی است و در هر کجا بسته به محیط، اقلیم و فرهنگ شکل خاصی را پذیرفته است. در دیدگاه ایرانیان، باغ نمونه‌ای از بهشت موعود است. در این زمینه، معماران ایرانی هم نقش بسزایی در برآورده کردن این آرزو داشتند.

در استان خراسان‌جنوبی نیز باغ هایی با ویژگی های منحصر به فردی وجود دارد که یکی از این باغ ها در دل کویر ایران که شهرت جهانی یافته است، باغ و عمارت اکبریه است.

جوان ترین باغ ایرانی که ثبت جهانی شد

باغ‌عمارت اکبریه در سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته و در سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید که به عنوان جوان ترین باغ ایرانی که به ثبت جهانی رسیده شناخته می شود. باغی که ساخت و سازهایش از دوران پدربزرگ علم، حشمت الممالک شروع شد، در عهد شوکت الملک پدر ادامه پیدا کرد و در عهد اسدالله علم، نخست وزیر ایران از سال ۴۱ تا ۴۲ به پایان رسید.

این باغ تا چند دهه پیش محل مهمانان سیاسی مختلفی بود که از دور و نزدیک برای دیدن نخست وزیر وقت، اسدالله علم می آمدند.

این باغ متشکل از دو بنا است دو عمارت باستانی زیبا که در دوران زندیه و قاجاریه ساخته شده‌‌اند و  هنوز در این باغ پابرجا هستند و قدمت آخرین بخش افزوده‌ شده‌ به این مجموعه تاریخی نیز  به دوره پهلوی می‌رسد.

 عمارت- باغ زیبای اکبریه، سرپناه، محل تشریفات و دفتر کار‌های دیوانی یکی از چهره‌‌های عالی‌رتبه آن دوران به نام «ابراهیم‌خان شوکت» بوده و در طول تاریخ پذیرای مردان تاریخی و اشخاص نامی بسیاری درون خود بوده است.

نماد نوین معماری اسلامی را در اکبریه به نظاره بنشینید

معماری این باغ‌عمارت تلفیقی از معماری ایرانی، ترکی و روسی با اسلامی است که نمایانگر سبکی منحصر به فرد و نوین است.

 این مجموعه دارای چندین بناست و هر بنا دارای چند طبقه که از طریق راهرو‌هایی به‌ هم می‌پیوندند. تالار آینه، گنبد کلاه‌فرنگی، تزئینات مقرنس لانه‌زنبوری و رسمی‌بندی بناها و استخری مربع شکل با سکویی چهارگوش در وسط استخر از جمله دیدنی‌‌های جذاب این باغند.

در برخی دیوار‌های قدیمی‌ بنا، طرح‌‌های زیبایی از تزئینات گچی و کنده‌کاری‌‌ به چشم می‌خورند، بعضی دیوار‌ها نیز ساده و کاملاً بی‌پیرایه‌اند.

در‌‌‌های بنا چوبی و رنگین‌کمان‌‌هایی شیشه‌ای، زیبایی ورودی‌ها، پنجره‌‌ها و نمای عمارت را چشم‌نوازتر کرده‌اند. صنوبر‌های بلند‌قامت در جوار شمشاد‌های کوتاه‌قد، به صفی منسجم در طرفین خیابان منتهی به عمارت اصلی ایستاده‌اند تا طراوت و چشم‌اندازی بی‌نظیر را به فضا ببخشند.

در طبقه همکف بنای اصلی، سالنی بزرگ به چشم می‌خورد که درهای چوبی و دیوار‌های گچی‌اش از طرح‌‌‌های فوق‌العاده زیبای اسلیمی و هندسی غنی‌ هستند. تالاری در وسط بنای اصلی دیده می‌شود که دیوارهایش با موزائیک‌‌هایی از آینه پوشانده شده‌اند و به تالار آینه معروف است، متأسفانه بخشی از آینه‌‌ها به مرور زمان ناپدید شده‌اند.

درختان سر به‌فلک کشیده و تنومند بسیاری همچون صنوبر، کاج، انار، توت، شمشاد، زردآلو، پسته، گل‌‌های تاج‌خروس و… مشاطه‌گران سرسبز این مجموعه‌اند.

دیدن تمدن ایرانی در باغ اکبریه

حالا سال ها از آن روزگار می گذرد و این بنای زیبا تبدیل به موزه و محلی برای ورق زدن تاریخ شده است. اگر قصد دارید با یک تیر چند نشان را هدف بگیرید، نیز پیشنهاد ما به شما باغ موزه اکبریه است. محلی دیدنی که به هیچ عنوان حوصله تان از دیدنش سر نخواهد رفت و شما در این محل می توانید با تاریخچه کوچکی از شهر بیرجند آشنا شوید.

برای ورود به عمارت شوکت الملک که امروز به موزه تبدیل شده است  باید از مسیری طولانی پوشیده از درخت عبور کنید تا به محوطه اصلی موزه برسید. معماری بنا در نظر اول توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند اما از ظاهر بنا دیدنی تر، بخش های مختلف آن است.

در یک گوشه مردی در حال اصلاح سر مشتری خودش است، او در یک دست قیچی و در دست دیگرش شانه ای را گرفته، در طرف دیگر، فروشنده ای در حال چرتکه انداختن است و در گوشه ای دیگر چند مرد محلی با لباس های مخصوص شان ابزار موسیقایی به دست گرفته اند.

موزه مردم شناسی عمارت اکبریه است، جایی که شما می توانید گوشه هایی از مشاغل مردم بیرجند را در یک نگاه تماشا کنید. پس نیازی به شهرگردی ندارید و همین موزه کفایت می کند.  همچنین مجسمه های مومی شاغل موزه مردم شناسی یکی دیگر از بخش های جذاب و دیدنی باغ اکبریه است که در آن مجسمه هایی از اهالی بیرجند به چشم می خورد که در حال کار و زندگی هستند.

جواد سیروسی کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی در گفتگو با مهر، با بیان اینکه باغ موزه بیرجند با ۶۰۰ متر مربع زیربنا، در طبقه اول عمارت اکبریه واقع شده است، اظهارداشت: این موزه روزگاری ساختمان تشریفات و ارگ حکومتی امیر ابراهیم خان شوکت الملک بوده است.

 وی با بیان اینکه این موزه در سال ۱۳۷۱ تاسیس و راه اندازی شده است، بیان داشت: موزه مردم شناسی اکبریه در سال ۱۳۷۴ با طراحی نو توسعه داده شد و اکنون بزرگترین موزه باستان شناسی در استان خراسان جنوبی است.

تکامل هنر و صنعت پنج هزار ساله در موزه باستان شناسی اکبریه

وی با اشاره به اینکه علاقمندان می توانند در موزه باستان شناسی اکبریه نیز اشیایی با قدمت پنج هزار ساله را ببینند، گفت: موزه باستان شناسی شامل سه قسمت پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی است.

سیروسی ادامه داد: در بخش پیش از تاریخ، اشیایی از دوره نوسنگی یعنی هزاره سوم قبل از میلاد به نمایش درآمده که برخی نشان دهنده تکامل هنر و صنعت پنج هزار سال پیش این منطقه است.

وی با اشاره به اینکه بیشتر این اشیای تاریخی، وسایل کاربردی مردم در گذشته محسوب می شده اند، گفت: ظروف سفالی و انواع سکه ها، اسلحه از جمله اشیا این موزه باستانی است که قدمت بسیاری از این اشیا به دوره های سلوکی، اشکانی و ساسانی بر می گردد.

وی جذاب ترین بخش موزه باستان شناسی اکبریه را بخش فلز آن است، و اظهارداشت: سیر تحول فلزکاری از هزاره اول قبل از میلاد تا دوره قاجاریه در این بخش به نمایش گذاشته شده است.

سیروسی با بیان اینکه آثار فلزی از جمله پیکان ها، خنجرها و تعدادی وزنه تبادل کالا مربوط به قبل از اسلام از دیگر دیدنی های این بخش هستند، گفت: اشیایی از قبیل ظروف مسی مثل ابریق، قهوه جوش و بوته های ذوب فلزات از اشیاء دوره اسلامی هستند.

 موزه حیات وحش اکبریه

در این موزه گونه‌هایی از حیات وحش اعم از بومی و یا غیر بومی در قالب چند مجموعه ارائه شده است، همچنین نمونه‌های شاخص و نادری از پوشش جانوری منطقه جنوب خراسان، به ویژه بیرجند نیز به نمایش در‌آمده است.

سیروسی کارشناس میراث فرهنگی خراسان جنوبی با بیان اینکه این مجموعه تقریبا دارای ۱۰۰ جنس مختلف پرنده و حدود ۴۰ پستاندار و خزنده به صورت تاکسیدرمی است، ادامه داد:این موزه با هدف آشنایی پژوهشگران و محققین با گونه‌های جانوری منطقه در دو بخش اصلی ایجاد شده است.

 وی ادامه داد: در این موزه نمونه‌هایی از نادر‌ترین و کمیاب‌ترین گونه‌های پرندگان جنوب خراسان را در معرض نمایش گذاشته شده است.

این مجموعه شامل پرندگانی از گونه‌های مرغابی، حواصیل، پلیکان، قرقاول، جغد، عقاب و لاشخور و نمونه‌هایی از باکلان، لک لک، هوبره، چاخ لق، زاغی و… است.

 در بخش پستانداران نیز حیواناتی نظیر گربه پالاس، گربه جنگلی، روباه، خرگوش، قوچ، کل (پازن) و نمونه‌های متعدد دیگری از گونه‌ها در معرض نمایش گذاشته شده است.

همچنین گونه هایی از خزندگان نیز در کنار سایر گونه‌ها به نمایش در آمده است.

 اسباب کشی میراث فرهنگی از باغ اکبریه

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی نیز در گفتگو با مهر با بیان اینکه باغ و عمارت اکبریه در ۲۰ خردادماه سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است، گفت: این باغ همزمان با پرونده هشت باغ ایرانی پاسارگاد و ارم از استان فارس، پهلوان‌پور و دولت‌آباد از استان یزد، فین و چهل‌ستون از استان اصفهان، عباس‌آباد از استان مازندران و شاهزاده‌ ماهان از استان کرمان از سوی ایران در سال ۲۰۱۱، (۵ تیرماه ۱۳۹۰) در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شد.

حسن رمضانی با بیان اینکه این بنا در دوره قاجاریه و توسط شوکت الملک در دو طبقه ساخته شده‌است، عنوان کرد: این باغ در انتهای خیابان معلم در روستای اکبریه که از توابع استان خراسان جنوبی می باشد، واقع شده است.

وی با بیان اینکه باغ تاریخی اکبریه از  ۲۵ سال پیش تاکنون به عنوان محیط اداری برای سازمان میراث فرهنگی استان و بیرجند استفاده می شده است، تصریح کرد: گردشگران می توانستند تنها بخش محدودی از این باغها را بازدید کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی گفت: در راستای حفظ، احیاء و استفاده هر چه بیشتر گردشگران و علاقمندان از این مجموعه جهانی تجهیزات اداری به طور کامل از ساختمان این باغ خارج شد و اکنون این باغ برای بازدید گردشگران از تمام قسمت های آن آزاد است.

رمضانی افزود:در باغ جهانی اکبریه علاوه بر موزه های باستان شناسی، مردم شناسی و حیات وحش موزه مشاهیر نیز مستقر خواهد شد.

برنامه های نوروزی باغ اکبریه؛ از افتتاح موزه مشاهیر تااجرای موسیقی سنتی

مدیر پایگاه باغ های تاریخی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در گفتگو با مهر، با اشاره به تخلیه مجموعه جهانی باغ و عمارت اکبریه استان توسط میراث فرهنگی از آذرماه امسال گفت: با تخلیه تجهیزات اداری از این مجموعه مرمت باغ را برای آماده سازی نوروز آغاز کردیم.

جنتی با اشاره به اقدامات مرمتی صورت گرفته طی چهار ماه اخیر در این باغ بیان داشت: فضای اداری باغ مرمت و تبدیل به نگارخانه شده است.

 وی بیان داشت: نگارخانه سرو در این مجموعه جهانی طی ایام نوروز افتتاح و آثار خوشنویس برجسته استان مهدی اسماعیلی و تعدادی از اساتید انجمن خوشنویسان ایران در آن به معرض نمایش گذاشته خواهد شد.

 وی مرمت فضای بارنداز اسطبل باغ شامل فرش کف، نمای جداره ها، نورپردازی، باغ آرایی و مرمت معابر اصلی و  فرعی باغ را از دیگر اقدامات میراث فرهنگی استان طی این مدت عنوان کرد و افزود: تاکنون ۷۰۰ میلیون ریال برای مرمت این باغ و عمارت تاریخی از محل اعتبارات ملی و استانی هزینه شده است.

 وی از راه اندازی و افتتاح موزه مشاهیر و مفاخر استان نیز در باغ اکبریه خبر داد و بیان کرد: در این موزه ۳۰ نفر از شخصیت‌های علمی، فرهنگی ادبی و مذهبی استان به همراه آثارشان به نمایش گذاشته و معرفی می‌شوند.

به گفته وی در این موزه مجموعه‌ای از زندگینامه‌ها، اسناد و نسخ خطی، تالیفات، نشانه‌های ملی، علمی و ادبی، لوح‌ها، عکس‌ها و لوازم شخصی بزرگان علمی و فرهنگی این خطه از ایران زمین وجود دارد.

مدیر پایگاه باغ های تاریخی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی بیان داشت: از نمونه‌های جالب توجه در این موزه، اوراقی از نگاره‌های مینیاتورهایی است که بر اساس دیوان خاوران‌نامه در شرح دلاوری‌های حضرت علی (ع) توسط فرهاد نقاش در قرن نهم مصور شده است.

 جنتی تصریح کرد: در ضلع غربی و بخش پهلوی این عمارت نیز نمایشگاه عکسهای باغ های ایرانی به نمایش گذاشته می شود.

 وی با اشاره به افتتاح بازارچه صنایع دستی در این عمارت زیبای ایرانی گفت: در صورت صدور مجوز برگزاری موسیقی مقامی استان را در پنج شب انتهایی تعطیلات نوروزی بعد از ایام فاطمیه خواهیم داشت.

 به گفته وی برگزاری کارگاه نقاشی و عکاسی برای کودکان، نوجوانان و جوانان، برگزاری مسابقه عکس خانواده با موضوع عکاسی محیطی از باغ از دیگر برنامه هایی است که طی ایام نوروزدر باغ اکبریه اجرا می شود.

 وی با اشاره به برنامه های در دست اقدام میراث فرهنگی استان برای این باغ گفت: برنامه اجرای مبلمان محیطی، ایجاد موزه نسخ خطی، ایجاد موزه باغ ایرانی و در صورت تصویب ایجاد موزه فرش در این عمارت اکبریه انجام خواهد شد./

بلاغ