جهاد در عرصۀ علم و دانش /تعمیق معرفت دینی و دوری از سطحی نگری
بصیر، شجرۀ طیبۀ بسیج به عنوان مجموعۀ موثر در متن جامعۀ اسلامی ، برای اثر گذاری بیشتر و عمیق تر باید در تقویت برخی مولّفه های مهم و استراتژیک درسازمان بسیج مستضعفین تلاش نماید،فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری در طرح برخی مطالبات ،ضرورت تبیین برخی شاخصه های حیاتی در بسیج را دو چندان می کند،لذا برخی از مهمترین مولّفه های مورد نیاز در بسیج ،از منظر رهبر معظم انقلاب مورد اشاره قرار خواهد گرفت.
دانش یکی از مهمترین موضوعات در باب کارآمدی بسیج در نظام اسلامی می باشد ،لذا نهاد بسیج می تواند با شکوفائی علم و دانش در میان اعضاء خود برای تعمیق کارآمدی خود در جامعۀ اسلامی و نیز دیگر جوامع بشری گام بردارد زیرا عدم علم آموزی دروازه ورود به تحجر و خرافات می باشد،به نظر می رسد در باب علم و دانش بسیجیان کشور به قدر نیاز از این نعمت الهی برخوردار شده اند زیرا حدأقل های علم و دانش در کشور توسط نهاد های تربیتی و آموزشی برای همه اقشار مردم اجرائی گردیده است و دوران ابتدائی و راهنمائی و دبیرستان و نیز مقاطع بالاتر علمی کشور ناظر به امر علم آموزی و کسب دانش برای همۀ اقشار بالأخص جوانان می باشد.لیکن جهاد علمی در بسیج نیازمند تلاش چشمگیر و بی وقفۀ این نهاد مقدس برای تحقق جنبش نرم افزاری است،هم چنین باید در باب علم آموزی گوشزد نمود، کسب دانش بدون ایجاد روحیه دینی و مذهبی امری عبث و بیهوده می باشد، زیرا در طول تاریخ مشاهده می کنیم بسیاری از جوامع از شکوفائی دانش بهره جستند اما به خاطر دور ماندن از فضائل و اوصاف معنوی نه تنها در مسیر دوری از تحجرو خرافات حرکت نکردند بلکه اسیر خرافات و تحجر و واپس زدگی گردیدند.
مقام معظم رهبری در فرازی بیان نمودند:« همين بشرِ برخوردار از علم و دانش، به‌شدّت اسير تعصّبات، اسير خرافات، اسير خودخواهيها، اسير ظلم و ستم و اسير دستگاههاى حكومتهاى مردم‌كُش و ضدّبشرى بود[۱]»با تأمل در این موضوع در می یابیم پیشرفت علم و دانش بدون کسب فضائل اخلاقی نمی تواند به عنوان هدف غائی در بسیج مد نظر باشد، بلکه باید با تقوای جمعی همراه گردد،لذا مقام معظم رهبری فرمودند:« اين را بدانيد. اى بسا ملتهايى كه از لحاظ علمى، امروز در اوجند، اما تا خرخره در لجن و فساد غوطه مى‌خورند»[۲].
از همین رو تقویت معنویت و فضائل اخلاقی همراه با علم و دانش می تواند گامی موثر برای ارتقاء توانمندی بسیج در کشور باشد،لذا رهبر معظم انقلاب در این باب می فرمایند:« اين قدرتى كه قرار است همه پايه‌هاى ظلم و فساد را درهم بشكند و علم را از خرافه و تمدّن را از فساد و ظلم، پاك و آراسته كند. اين كار را پيغمبر بزرگوارِ ما كرد»[۳] و در فرازی دیگر نیز اشاره داشته اند:« اين مولود مقدّس، در هنگام بعثت بزرگ خود، با چنان دنيايى روبه‌رو شد و با جهادى بسيار دشوار، انسانيت را از جهل، از خرافات، از فساد، از ظلم، از تعصّبات دودمان برانداز، از زورگويى انسانها به يكديگرو ستم انسانها و سوار شدن آنها بر دوش يكديگر، جلوگيرى كرد. اصلاً بساط بشريّت را دگرگون كرد.»[۴]
حال باید این پرسش را مطرح نمود که خلأ علم چیست؟ به جرأت می توان اذعان نمود علم بدون معنویت و فضائل اخلاقی نمی تواند انسان را از مسیر خرافات و تحجر دور نگه دارد به بیان مقام معظم رهبری« آميزش علم و معنويت، علم و ايمان، علم و اخلاق، آن خلأ امروز دنياست»لذا علم مطلوب و مورد نظر اسلام و پیغمبر اکر(ص)علم همرا با معنویت و ایمان و اخلاق است امری که به فرمایش رهبرمعظم انقلاب توسط پیامبر اسلام عملی و اجرائی گردیده است،« اين شكل علمى را در مقام عمل، در دشوارترين صورت، پيغمبر توانست تحقق ببخشد.».لذا بسیج با مولّفۀ فراگیری علم و دانش و نیز تقویت مولفّه های معنوی و دینی در اعضای بسیج می تواند به عنوان قطب تأثیر گذار در پیشرفت علمی جامعه و نیز ارتقاء فرهنگ اسلامی معرفی گردد.
معرفت صحیح و درست نسبت به دین اسلام عاملی حیاتی برای دوری از نفوذ خرافات و تحجر در بسیج می باشد،. رهبر معظم انقلاب نیز با بر شمردن اهمیت تعمیق معرفت در دین فرمودند:« . تعميق معرفت دينى خيلى مهم است. يك وقت يك كسى همين‌طور روى احساسات، در نماز جماعت هم ممكن است شركت كند، در اعتكاف هم شركت كند، در مجلس عزاى حسينى هم شركت كند، در فلان تظاهرات دينى هم شركت كند، اما اين معرفت در عمق جان او وجود نداشته باشد؛ لذا سر يك پيچى، سر يك دست‌اندازى، يكهو مى‌بينيد كه از جا در ميرود؛ اين به خاطر اين است.»[۵]
دین، شیوه و روش صحیح زندگی کردن را به انسان می‌آموزد و به تعبیر علامه طباطبائی « ان الدّین فی عرف القرآن هو السنة الاجتماعیة الدائرة فی المجتمع »[۶]
دینداری دارای لغزش‌‌گاه‌های مختلفی است که یکی از خطرناک‌ترین آنها «سطحی‌نگری» است. دیندار سطحی‌نگر، چیزی از دین را «منکر» نمی‌شود و در صدد «مخالفت» با دین هم نیست، ولی درک او فراتر از برخی ظواهر نمی‌رود، و به «فهم عمیق» از دین دست نمی‌یابد . لذا این امر باعث تحجر شدید مذهبی خواهد گردید.
عمق نگری از مواهب و نعماتی است که می تواند برای جامعه و نهاد بسیج بسیار راهگشا باشد ،محصول سطحی نگری همانا قضاوت نادرست و ناپایدار در مورد اشخاص و سازمانها و جریانان سیاسی خواهدبود،لذا باید گفت بسیج باید عمق نگر باشد نه سطح نگر،اگر چه بسیج برای پیشبرد اهداف خود به سطح نیز نیازمند می باشدلیکن رفتارهای سطحی با انضمام به رفتار های عمق نگر به کمال و تعالی خواهد رسید،،به عنوان نمونه مشاهده می گردد در بسیاری از اوقات برای اجرای برنامه های مذهبی در نهاد بسیج به فعالیت های سخت افزاری اکتفا می گردد فعالیت هائی از قبیل چاپ پوستر و تراکت های مذهبی و تبلیغات رسانه ای و حتی برگزاری مراسم ادعیه و زیارات مختلف اسلامی که یقینا این گونه فعالیت ها برای پیشبرداهداف بسیج لازم و ضروری می باشد،اما باید اذعان نمود این نوع برنامه ها برای اتقان و تقویت کیفیت اجرای برنامه های دینی و اسلامی به هیچ عنوان کافی نیست بلکه ما نیازمند عمق نگری و رشد تفکر و فهم دینی در نهاد بسیج می باشیم ،غفلت از عمق نگری طبیعتاً ما را به سمت تحجر دینی و سیاسی سوق خواهد داد.
مقام معظم رهبری نیز در دیدار بسیجیان در این زمینه فرمودند:« باید از هرگونه سطحی نگری در ابعاد مختلف پرهیز كرد . .. ب اید به گونه‌ای عمل كنیم كه بسیج به عنوان الگو و دستورالعملی زنده، پویا و قابل پیروی در دنیای اسلام تثبیت شود . »[۷]این بیانات خود بیانگر اهتمام شخص ایشان به جامعیت بسیج و نیز عمق نگری در تمام ارکان بسیج می نماید.لذا باید گفت ضرورت انطباق سازی مولّفه های بنیادین در بسیج با آراء و اندیشه های مقام معظم رهبری می تواند نجات بخش مجموعۀ بسیج از برخی آسیب ها گردد و هم چنین در تقویت و تعمیق بنیان های فکری شجرۀ طیبۀ بسیج سودمند واقع گردد.
[۱] بيانات در دیدار كارگزاران نظام ۱۳۷۲/۰۶/۱۴
[۲] همان
[۳] همان
[۴] همان
[۵] بيانات در ديدار وزير علوم و استادان دانشگاه تهران ۱۳۸۸/۱۱/۱۳
[۶] المیزان، ج ۲، ص ۳۰ .
[۷] دیدار جمعى از بسيجيان و فعالان طرح «صالحين» با رهبر انقلاب ۱۳۹۱/۰۹/۰۱
