سخن امام‌ صادق (ع) در برابر کسی که به او بدی کرد

با حجت‌الاسلام والمسلمین فرحزاد؛ کارشناس مسائل مذهبی، آثار و برکات تمسک و توجه به این آیه از قرآن‌کریم را مورد بررسی قرار داده‌ایم که ببینیم در زندگی روزمره خودمان چگونه می‌توانیم این توصیه اخلاقی قرآن‌کریم را به‌کار بگیریم؟

راهی که کینه‌ها و کدورت‌ها را از بین می‌برد

یکی از چیزهایی که کینه و کدورت‌ها را از بین می‌برد خوبی‌کردن به کسانی است که به ما بدی کرده‌اند. اگر به آن‌ها احسان کنیم خیلی فوق‌العاده است؛ چراکه خداوند می‌فرماید انسان باتقوا کسی است که خشمش را فرو می‌برد، عفو و گذشت می‌کند و انتقام نمی‌گیرد. از این زیباتر وقتی است که اگر کسی به ما فحش داد و جسارت کرد، ما به‌جای اینکه از او انتقام بگیریم و با شیوه خودش با او برخورد کنیم، برایش دعا کنیم. ما عینا مشاهده می‌کنیم که سیره پیامبران، امامان و اولیای خدا همین روش بوده است و واقعا تمرین این کار، روح انسان را بزرگ می‌کند. پس با این روش به‌دنبال بزرگ‌کردن روح خودتان و بالا‌بردن ظرفیت‌های درونی‌تان باشید.

هیچ عمل خوبی را دست‌کم نگیرید

در روایاتی از امیرالمؤمنین (ع) آمده است که خداوند رضایت و خشنودی خودش را در میان خوبی‌ها مخفی کرده است و در حدیث دیگری از این امام بزرگوار نقل شده که اگر خدا از کسی حسنه‌ای را قبول کند، دیگر او را عذاب نمی‌کند و اهل بهشت خواهد بود. پس هیچ عمل خوبی را دست‌کم نگیرید و از هر فرصتی برای خوبی‌کردن استفاده کنید. در این میان اگر بدی دیگران را با خوبی جواب بدهید آثار و برکات زیادی خواهد داشت. به‌عنوان مثال همسایه شما ماشینش را جای پارکینگ شما می‌گذارد و باعث عصبانیت‌تان می‌شود. بهتر است به‌جای اینکه با او مقابله به مثل کنید فردا که او را دیدید با لبخند به استقبالش بروید تا او از رفتارش شرمنده شود و به فکر فرو رود که حیف است که در حق همسایه‌ای، چون شما بدی کند.

ظلم ستیزی فراموش نشود

اینکه در احادیث بار‌ها گفته شده که بدی دیگران با خوبی پاسخ داده شود نباید به این تعبیر شود که در برابر هر ظلمی باید سکوت کرد؛ خداوند متعال در سوره مومن می‌فرماید «ما الله یرید ظلما للعباد» که این آیه به این معناست که خداوند ظلم گروهی از بندگانش به گروهی دیگر از بندگانش را به طریق اولی روا نمی‌دارد. پس وقتی بدی دیگران باعث می‌شود حقی از ما ضایع شود و کرامت انسانی زیر‌سؤال برود، در این مورد نباید نسبت به این ظلم سکوت کرد. مثلا کسی بخواهد اعتقادات دینی و مذهبی فرد مومنی را زیر سؤال ببرد دچار ظلم بزرگی شده که سکوت در برابر او باعث می‌شود که این ظلم را به دیگران نیز روا دارد پس در اینجا باید بر ظالم غلبه کرد و فریاد عدالت سر داد، حتی باید همه مسلمانان دست به دست هم داده و جواب این بدی را بدهند. این موضوع در زندگی ائمه (ع) هم نمایان است. امام حسین (ع) وقتی دیدند انحرافات دستگاه یزید ظلم بزرگی در حق مردم است، قیام کردند و در برابر این ظلم سکوت نکردند. یا امام صادق (ع) رفتاری آن‌چنان صریح و آشکار با حکومت اموی وعباسی داشتند که مواجهه آنان در برابر ظلم را به خوبی نشان می‌دهد.

دعای امام‌صادق (ع) در حق کسی که به او بدی کرد

صبر ائمه (ع) در مقابل بدی دیگران و پاسخ آن را به‌خوبی دادن بار‌ها در روایت‌هایی که از زندگی ایشان به ما رسیده است، مورد توجه قرار گرفته. شخصی به امام‌صادق (ع) گفت که پسر عموی شما حرف‌های نامربوط در مورد شما می‌زند. امام (ع) وضو گرفتند و نماز خواندند و فرمودند: خدایا! من حق خودم را در مورد او بخشیدم و تو هم او را ببخش. پس چه خوب است ما نیز در حق کسانی که به ما بدی می‌کنند خوبی کرده و با خدا معامله کنیم و این رفتار را به تأسی از امامان خودمان به مرحله عمل برسانیم.

هنر این است…

درباره مرحوم بهاء‌الدینی روایت‌شده که در میان جمعی از شاگردانش فرمود: ه‌اند که من فکر می‌کردم خوبی را باید با خوبی و بدی را با بدی جواب داد ولی بعد‌ها فهمیدم که این کار برای مبتدی‌هاست و هنر این است که شما در برابر بدی دیگران، خوبی کنید. امیرالمومنین (ع) در بعضی از جنگ‌ها با دشمنان چنان خوب صحبت می‌کردند که آن‌ها تسلیم حضرت می‌شدند و حضرت نیز با آغوش باز بدی‌های آن‌ها را فراموش می‌کردند. ما می‌توانیم با اطرافیان‌مان همین کار را انجام دهیم. به کسی که با ما قهر کرده، بدی کرده، غیبتمان را کرده پیامک دهیم و تلفن بزنیم و محبت کنیم. شاید خیلی سخت باشد که پا روی غرورمان بگذاریم ولی باید به حسنه‌ای که در پشت این کار نهفته است توجه کنیم؛ چراکه این کار ثوابش از همه چیز بیشتر است و این علامت شجاعت، بزرگی، تحمل و بردباری ماست.

وقتی شیطان زمین می‌خورد

اگر کسی به من بدی کرد، اهانت کرد یا فحش داد این کم‌ظرفیتی و کوچکی و جهالت من است که فوری مثل خودش جواب بدهم ولی اگر لبخند زدم، تحمل کردم و سعه‌صدر به خرج دادم علامت رشد و کرامت و کمال و بزرگی و سعه‌صدر من است. شیطان می‌آید در اطرافیان نفوذ می‌کند و به وسیله آن‌ها می‌خواهد ما را به مسیر خودش بکشاند، وقتی ما با کرامت و سعه‌صدر برخورد می‌کنیم شیطان با صورت به زمین می‌خورد.

آرامش و راحتی در انتظار انسان‌های بی‌کینه

یکی دیگر از فواید تلافی‌نکردن بدی با بدی، آرامش و راحتی است که به انسان داده می‌شود. انسان‌های بی‌کینه راحت می‌خوابند، زندگی می‌کنند و ناراحتی اعصاب و افسردگی نخواهند داشت. افرادی که به ما بدی می‌کنند یا حرف تند می‌زنند و قهر می‌کنند، زخمی به نفس ما و نه روح ما می‌خورد. این نفس هر چه شکسته‌تر شود بهتر است؛ چراکه نفس ما دشمن ما است ولی به روح ما برنمی‌خورد و روح ما جان ما و حقیقت ماست، اگر با این دید به هر حرف و اهانتی که به ما می‌شود توجه کنیم دیگر بدی‌های دیگران اثر خود را از دست خواهد داد.