دیابت را نادیده بگیریم، نابینایمان می کند

یکی از حساس ترین بخش های بدن که در اثر این بیماری آسیب های جدی و گاه برگشت ناپذیر می بیند، چشم ها هستند؛ تاثیر دیابت بر چشم ها نیز مانند ماهیت ذاتی این بیماری، در مراحل اولیه بی علامت است و به همین دلیل پزشکان تاکید می کنند که دید خوب در بیماران دیابتی ملاکی بر سلامت چشم آنها نیست، زیرا در زمانی که بیمار به جهت داشتن دید خوب تصور می کند چشم هایش سالم هستند، دیابت در حال پیشرفت و تاثیر بر بخش های مختلف چشم به ویژه شبکیه است.

بر همین اساس چشم پزشکان همواره تاکید دارند که دیابتی ها در کنار معاینات دوره ای و بررسی میزان قندخون خود، لازم است معاینات چشم پزشکی را نیز انجام دهند.

دکتر ‘علی اصغر احمدراجی’ متخصص چشم پزشکی و فلوشیپ ویتره و رتین مراجعه به موقع دیابتی ها به چشم پزشکان را حتی اگر هیچ مشکلی بینایی نداشته باشند، ضروری دانست و گفت: هر فرد مبتلا به دیابت از بدو تشخیص بیماری باید معاینات چشم پزشکی را نیز انجام دهد؛ در صورتی که چشم او مشکلی نداشت، باید به تشخیص پزشک شش ماه یا یک سال بعد، این معاینات را دوباره انجام دهد اما اگر مشکلی در چشم او مشاهده شد، باید ماهی یک بار تحت معاینات کامل چشم پزشکی قرار گیرد.

وی در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا با تاکید بر اینکه دیابتی ها باید آسیب های ناشی از دیابت بر چشم ها به ویژه نابینایی مطلق را جدی بگیرند، اظهار کرد: آمارهای جهانی نشان می دهند که در دیابت نوع یک حدود ۳٫۶ درصد مبتلایان و در دیابت نوع ۲ حدود ۱٫۶ درصد مبتلایان، دچار نابینایی مطلق می شوند.

این آمارها نشان از اهمیت موضوع دارد و اینکه بیماران دیابتی و پزشکان معالج آنها باید تا چه اندازه به عوارض ناشی از دیابت به ویژه عوارض چشمی آن توجه داشته باشند.

به نظر می رسد یکی از راه های پیشگیری از بروز این عوارض خطرناک که به شدت کیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار می دهد، افزایش سطح آگاهی بیماران، خانواده ها و اطرافیان آنها و به ویژه پزشکان معالج است؛ بیماران نباید بیماری خود را کم اهمیت بدانند و پزشکان معالج این بیماران نیز باید توصیه های لازم را به آنها ارایه دهند و یکی از توصیه های آنها مراجعه به موقع به چشم پزشکان باشد.

به گفته کارشناسان، در گذشته از دیابت به عنوان ‘مرض قند’ نام برده می شد و بر همین اساس بیماران دیابتی تصور می کردند که اگر میزان مصرف روزانه قند را کاهش دهند، بیماری خود را کنترل کرده اند و همین ذهنیت اشتباه در مورد این بیماری پیشرونده، سبب افزایش میزان مبتلایان به این بیماری در سطح جهان و به ویژه در کشور ما شده است به گونه ای که آمار از ابتلای نزدیک به ۴۰۰ میلیون نفر در جهان و بیش از هفت میلیون نفر در ایران به این بیماری خبر می دهد و گفته شده است که تنها در دو سال گذشته، شمار افرادی که بیماری در آنها تشخیص داده شده است، ۴٫۴ درصد افزایش یافته و تا سال ۲۰۳۵، این رقم به ۵۵ درصد می رسد.

یکی از پیامدهای خاموش و بی علامت بودن دیابت، بی اطلاعی بیماران از بیماری خود است به طوری که گفته می شود نیمی از جمعیت دیابتی های کشور، از بیماری خود اطلاعی ندارند و به همین دلیل بیماری آنها در مراحل پیشرفته و پس از بروز علایم جدی مانند مشکلات چشمی مشخص می شود و در این زمان است که بیمار با شکایت از مشکلاتی مانند تاری یا افت دید به پزشک مراجعه می کند.

بر این اساس، پزشکان توصیه دارند افرادی که در معرض خطر قرار دارند یعنی افراد دارای اضافه وزن، چاق، مبتلایان به اختلال چربی و فشار خون، افراد در معرض استرس های مداوم، مصرف کنندگان دخانیات و زنانی که دچار مرده زایی شده اند، نوزادان بالای چهار کیلو به دنیا آورده اند و یا دچار سقط مکرر شده اند، برای بررسی وضعیت سلامت خود به ویژه سلامت چشم ها از نظر ابتلا به دیابت، باید به صورت دوره ای به پزشکان مربوطه مراجعه کنند.

دکتر احمد راجی در مورد اهمیت توجه به عوارض چشمی ناشی از دیابت گفت: این عوارض تنها شامل بیماران دیابتی نوع یک نیست بلکه مبتلایان به دیابت نوع ۲ را نیز درگیر می کند بنابراین لازم است همه دیابتی ها به اهمیت پیگیری های چشم پزشکی اهتمام ویژه داشته باشند.

وی در مورد این عوارض توضیح داد: دیابت می تواند آسیب های متعددی به چشم ها وارد کند؛ بیماری آب مروارید (کاتاراکت) در بیماران دیابتی شیوع بیشتری دارد و اساسا نوع این بیماری در دیابتی ها با دیگران متفاوت است و حتی ممکن است مبتلایان به دیابت در سنین بسیار پایین که معمولا آب مروارید بروز نمی کند، به این بیماری مبتلا شوند.

وی از آسیب شبکیه در اثر دیابت که به رتینوپاتی دیابتی معروف است، به عنوان دیگر عارضه دیابت بر چشم ها نام برد و گفت: اگر رتینوپاتی درمان نشود و مراحل نهایی آن بروز یابد، روند درگیری آن به سمت قسمت های دیگر چشم گسترش و در اثر افزایش فشار داخل چشم بیماری آب سیاه (گلوکوم) نیز بروز می یابد.

بیماری دیابت شامل دیابت نوع یک، دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری است؛ دیابت نوع یک در اثر کمبود یا نبود انسولین در بدن به وجود می‏ آید بنابراین افراد مبتلا به این نوع دیابت نیازمند تزریق انسولین هستند.

این نوع دیابت که به آن دیابت جوانی نیز گفته می شود بیشتر در کودکان و نوجوانان بروز می یابد و عامل ژنتیکی دارد. گفته می شود حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد دیابتی ها مبتلا به دیابت نوع یک هستند.

دیابت نوع ۲ در اثر اختلال در تولید انسولین بروز می یابد و طبق آمارهای جهانی ۹۰ درصد بیماران دیابتی در جهان، مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

دیابت حاملگی نیز نوع دیگری از دیابت است که به طور ناگهانی در زمان بارداری بروز می‏ کند؛ طبق آمارها بین ۲ تا هفت درصد از زنان باردار در جهان به این نوع از دیابت مبتلا می ‏شوند.

تشنگی، پر ادراری، پر نوشی، کاهش وزن، گرسنگی و خستگی شدید از علایم دیابت نوع یک هستند اما دیابت نوع ۲ علامت مشخصی ندارد و به همین دلیل است که از آن به عنوان بیماری خاموش نام برده می شود.

در صورت پیشرفت دیابت نوع ۲، به تدریج علایمی مانند علایم دیابت نوع یک در بیمار بروز می کند. علاوه بر این عفونت های مکرر به ویژه عفونت دستگاه ادراری، تاری دید، بهبود دیرهنگام زخم ها و احساس سوزش و بی حسی در انگشتان پا نیز از دیگر علایم این بیماری در زمان پیشرفت آن است.

** رتینوپاتی دیابتی شایع ترین عارضه چشمی دیابت

رتینوپاتی دیابتی به دلیل تغییرات ایجاد شده در رگ های خونی در اثر دیابت رخ می دهد که در پی آن، آَسیب عروق خونی شبکیه، خونریزی در شبکیه، ایجاد شاخه ­های عروقی شکننده و کلاف مانند و در نهایت تخریب شبکیه رخ می دهد و تصویری که شبکیه به مغز می فرستد، تار یا کج و معوج می­شود.

احمدراجی رتینوپاتی دیابتی را یکی از شایع ترین عوارض چشمی دیابت عنوان کرد و گفت: این بیماری در هر دو گروه مبتلایان به دیابت نوع یک و ۲ شیوع دارد؛ به طوری که مطالعات نشان می دهد در دیابت نوع یک ۹۹ درصد و در دیابت نوع ۲ حدود ۶۰ درصد مبتلایان پس از گذشت حدود ۲۰ سال از شروع بیماری دیابت، به رتینوپاتی دیابتی مبتلا می شوند.

وی افزود: به طور کلی همه دیابتی ها درجاتی از آسیب شبکیه را دارند اما شیوع آن در نوع ۲کمتر از نوع یک است و با خونریزی های ساده شبکیه آغاز و تا ورم شبکیه و مراحل پیشرفته تر که باعث نابینایی کامل می شود، پیش می رود.

احمدراجی تاکید کرد: همچنین این طور نیست که همه بیماران پس از ۲۰ سال به این عارضه مبتلا می شوند بلکه ممکن است در برخی بیماران شروع بیماری با مشکلات شبکیه همراه باشد بنابراین لازم است مبتلایان به دیابت نوع یک در پنج سال اول پس از تشخیص دیابت، برای بررسی وضعیت سلامت چشم خود تحت معاینه قرارگیرند و مبتلایان به دیابت نوع ۲ نیز در بدو تشخیص به چشم پزشکان مراجعه کنند.

وی در مورد علایم اولیه بروز رتینوپاتی دیابتی گفت: افت دید از شایع ترین علایم این بیماری است که پیشرونده است و به تدریج افزایش می یابد و در صورت عدم توجه به موقع تا نابینایی کامل پیش می رود.

گفته می شود که رتیتوپاتی دیابتی در سالمندان شایع تر است، بنابراین شاید بتوان گفت که یکی از دلایل شیوع این بیماری در بین جامعه سالمندان این است که آنها به افت دید خود به عنوان عارضه پیری نگاه کنند و آن را جدی نمی گیرند و در مراحل پیشرفته بیماری که علایم ظاهری آن مانند خونریزی شبکیه نمود می یابد، به چشم پزش مراجعه می کنند.

بر همین اساس، پزشکان آزمایش دوره ای خون و بررسی فاکتورهای خونی به صورت هر ۶ ماه یک بار را برای سالمندان توصیه می کنند.

با این همه، به گفته پزشکان، ابتلا به رتینوپاتی دیابتی و آسیب شبکیه چشم به معنای پایان کار و رسیدن به نابینایی مطلق نیست بلکه در صورتی که این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، می توان با روش های درمانی جدید از پیشرفت آن پیشگیری و بیمار را به طور کامل درمان کرد.

احمدراجی در این مورد گفت: در حال حاضر درمان بیماران دیابتی تغییر کرده است؛ در سال های گذشته بسیاری از دیابتی ها حتی قبل از اینکه عوارضی در چشم آنها ظاهر شود، نابینا می شدند، اما در سال های اخیر به لطف پیشرفت های صورت گرفته در حوزه تجهیزات و دانش چشم پزشکی، روند درمان دیابتی ها بهبود یافته است.

وی افزود: تزریقات داخل چشمی یکی از تازه ترین روش های درمان رتینوپاتی دیابتی است که برای بیمارانی که دچار ورم شبکیه یا رگ سازی نابه جا در چشم شده اند، استفاده می شود.

احمدراجی خاطر نشان کرد که این روش به میزان قابل توجهی از ابتلا به نابینایی ناشی از دیابت پیشگیری و در بسیاری از موارد روند ایجاد شده در داخل چشم را برعکس کرده و شبکیه را تاحدودی به حالت طبیعی خود برگردانده است.

به گفته وی، دانش لازم و پیشرفته ترین تجهیزات برای ارایه تازه ترین روش های درمانی بیماری های چشمی در ایران نیز همتراز با پیشرفته ترین کشورهای دنیا وجود دارد بر این اساس در صورت مراجعه به هنگام بیماران دیابتی می توان از نابینایی آنها پیشگیری کرد.

شیوع زندگی شهرنشینی و به تبع آن کم تحرکی، چاقی، مصرف غذاهای آماده (فست فودها) و همچنین مصرف دخانیات سبب ساز افزایش میزان ابتلا به دیابت و شیوع عوارض ناشی از آن مانند بیماری های قلبی عروقی، بیماری های چشمی، کلیوی، سکته های مغزی و قلبی و ایجاد زخم های مزمن در پاها تلقی می شود، از این رو به تایید کارشناسان، تغییر سبک زندگی، مصرف رژیم های غذایی سالم و داشتن فعالیت بدنی، پرهیز از مصرف دخانیات و کاهش وزن اضافه بدن می تواند در پیشگیری از بروز این بیماری و عوارض ناشی از آن بسیار موثر باشد.

عصر ایران