افراد با قوای بدنی ضعیف مستعد بیماری‌های مسری/ پاکسازی بدن از مواد زاید مهم‌ترین راه حفظ تندرستی
بصیر، مدتی است که در کشور بیماری آنفلوآنزای خوکی شایع شده و بسیاری از مردم نیز در اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست داده‌اند.
این بیماری که در استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان جان بسیاری از مردم را گرفته است چند وقتی است که به مازندران نیز سرایت کرده و در شهرستان‌های ساری، چالوس، بابلسر و فریدونکنار نیز افراد به این بیماری مبتلا شده‌اند.
شنیده‌ها از آن حکایت می‌کند که این بیماری به فریدونکنار رسیده و چندین نفر را نیز مبتلا کرده است و موجب فوت یک فرد در این شهرستان شد.
بیماری آنفلوآنزای خوکی در انسان از طریق تماس با فرد مبتلا سرایت می‌کند و نشانه‌های معمول آن تب، سرگیجه، خشکی مفصل‌ها، حالت تهوع و در موارد پیشرفته، بیهوشی و مرگ است.
به همین منظور و به دلیل افزایش اطلاعات عموم جامعه برای مقابله با این بیماری خطرناک با دکتر غلامرضا کردافشاری متخصص طب سنتی به گفت‌و‌گو نشستیم که خواندن آن خالی از لطف نیست.
صحبت‌های ابتدایی خودتان را بفرمائید تا بحث را آغاز کنیم
از دیدگاه حکمای طب ایرانی، تأثیر آلودگی و فساد هوا و یا به بیان قدیمیتر هوای وبایی بر افراد، به استعداد بدن آنها برای تأثیرپذیری از این آلودگی بستگی دارد.
در واقع بدن بعضی از افراد، آثار سوء ناشی از آلودگی هوا را با آغوش باز می‌پذیرد و نمی‌تواند در برابر آن از خود دفاع کند.
این اتفاق در کسانی رخ می‌دهد که بدن‌شان از اخلاط با کیفیت نامناسب و مواد زاید انباشته شده باشد، افرادی که دچار ضعف قوای بدن هستند یا کسانی که بسیار جماع می‌کنند، از این جملهاند.
در واقع بدن چنین افرادی، به‌خودی‌خود بار ناشی از تجمع اخلاط زاید و یا ضعف قوا را بر دوش می‌کشد و با تحمیل‌شدن بار دیگری مانند آلودگی هوا، تاب تحمل از دست داده و کمرش می‌شکند.
بنابراین می‌توان گفت مهم‌ترین راه حفظ تندرستی در این شرایط، پاکسازی بدن از مواد زاید و پس از آن، تقویت قوا و اصلاح وضعیت گوارش غذا در بدن است تا از تولید مجدد اخلاط نامناسب جلوگیری شود، البته بعضی حکما از جمله حکیم محمداعظم‌خان چشتی، نوع مواد آلوده‌کننده هوا را نیز در شدت و ضعف تأثیرات سوء آنها بر بدن دخیل می‌دانند.
برای پیشگیری از تاثیر هوای آلوده بر بدن چه کارهایی باید انجام داد؟
گام نخست اینکه باید برای پاکسازی بدن از مواد زاید گام برداشت، به‌طور طبیعی، مواد زاید از راه‌های مختلف از بدن خارج می‌شوند. یکی از راه‌های خروج سموم و مواد بیماریزا از بدن، دفع آنها از راه مدفوع است، بنابراین در کسی که دفع مدفوع او به‌خوبی صورت نمی‌گیرد و به بیان سادهتر، دچار یبوست است، مواد اضافی راه مناسبی برای دفع ندارند؛ در نتیجه در بدن تجمع می‌یابند و موجب عفونت می‌شوند، بنابراین یکی از روش‌های پیشگیری از بروز آثار سوء ناشی از آلودگی هوا بر بدن، برطرفکردن یبوست است.
در طب ایرانی راه‌های دیگری نیز برای خارج کردن مواد زاید از بدن وجود دارد؛ از جمله انواع خون‌گیری مانند فصد و حجامت یا اعمالی مانند قی و غیره اما نکتهای که در اینجا باید مدنظر باشد این است که این اعمال، باعث به حرکت درآمدن اخلاط در بدن می‌شوند، به‌ویژه که ضعف قوای بدنی و یا سردی مزاج و تجمع مواد اضافی زیاد در بدن داشته باشند؛ پس انجام این اعمال در هوای وبایی مناسب نیستند به‌جز افرادی که عادت به انجام آن دارند یعنی در دیگر فصول و سالهای پیش، این کار را انجام داده‌اند اما افرادی که توان بدنی کافی و یا عادت به فصد و حجامت ندارند، باید با روزه‌گرفتن و خوابیدن، اقدام به تحلیل مواد و پاکسازی بدن کنند یا در زمانی که هنوز آلودگی هوا شدت نیافته، این کار را انجام دهند؛ به عنوان مثال در پایان تابستان یا آغاز پاییز که هنوز میزان آلودگی‌ها به اوج خود نرسیده است، پاکسازی بدن را شروع کنند. علاوه بر آن برای تجویز اینگونه روش‌های پاکسازی، شرایط دیگری نیز باید در نظر گرفته شود که بهتر است با صلاحدید پزشک طب ایرانی انجام شود.
پس از انجام موارد بالا، حالا دیگر بدن از مواد نامناسب پاکسازی شده و درست مانند اتاقی که تازه گردگیری شده باشد، آماده و تمیز است، چنین بدنی دیگر به‌راحتی در برابر عوارض هوای آلوده سر تعظیم فرود نمی‌آورد بلکه سرحال و قدرتمند در برابر آن ایستادگی می‌کند.
گام دوم این پیشگیری چیست؟
برای این مرحله باید تدبیری بیندیشیم و نگذاریم که مواد زاید، دوباره در بدن تجمع پیدا کنند، حکمای طب ایرانی در این زمینه نیز توصیههایی دارند:
- در شرایط آلودگی هوا، از پرخوری و رویهمخوری پرهیز کنید، گرسنه ماندن طولانی هم مناسب نیست بلکه باید غذا در حجم کم و به دفعات مصرف شود که زود هضم شده و مواد زائد زیادی از آن به جا نماند.
- در شرایط هوای آلوده باید از مصرف گوشت‌های دیرهضم پرهیز کرد، اگر ناچار به خوردن گوشت هستید، از کباب گوشت‌های زودگوار مانند جوجه‌مرغ، کبک، بلدرچین و بزغاله استفاده کنید، بهتر است این گوشتها نیز با مواد ترش مانند سماق، غوره، آب لیمو، سركه یا آب انار ترش، پخته و مصرف شوند.
- از مصرف آب بسیار سرد، شیر و میوههای آبدار مانند هندوانه، خربزه، خیار، آلو و انگور پرهیز کنید اما از میوههای ترش به‌ویژه انارترش یا میخوش و سیب ترش یا شیرین می‌توان استفاده کرد.
- در هوای آلوده باید از خوردن چند نوع غذا در یک وعده پرهیز کرد چرا که خوردن غذاهای با شرایط هضم مختلف در یک وعده، موجب میشود تا هیچ‌یک از مواد خورده‌شده به‌درستی هضم نشوند و از آنها اخلاط نامناسب تولید شود.
برای مثال، وقتی قصد دارید غذایی تهیه کنید، هر کدام از مواد غذایی مانند گوشت، برنج، حبوبات، سبزیجات و غیره را براساس زمان موردنیاز برای پخت، در زمانهای مختلف و با فاصله به غذا می‌افزایید و اگر همه‌باهم در قابلمه ریخته شوند، در پایان ممکن است مثلاً گوشت هنوز خوب نپخته باشد ولی سبزیجات له شده باشند و حاصل کار، غذایی خوشمزه و مناسب نیست، این داستان در مورد ریختن مواد غذایی مختلف در یک زمان به داخل معده هم صدق می‌کند با این تفاوت که ضرر آن به‌تدریج ظاهر میشود.
پس غذاهای با مقتضیات هضمی مختلف، باید جداگانه و بافاصله از هم خورده شوند، البته رعایت این نکته همیشه لازم است و در غیر آلودگی هوا نیز زیان آن متوجه بدن میشود ولی ضرر آن در آلودگی هوا شدیدتر بوده و بدن، سریع‌تر دچار علامت میشود.
- در زمان آلودگی هوا، خوردن شیرینی‌جات تا جای ممکن باید کم شود زیرا خوردن زیاد شیرینی، موجب عفونت و فساد اخلاط میشود. در عوض، خوردن غذاهای ترش بدون چربی و با مزاج سرد و خشک، در این زمان توصیه میشود. حکمای طب ایرانی خوردن غذاهایی چون آش ترش، آش سماق، آش زرشک، آش لیمو، آش نارنج، سیب ترش و به ترش و آش عدس با آب نارنج را پیشنهاد می‌کنند تا خون در بدن کم تولید شود و خون موجود نیز اصلاح شود. اگر در غذاهای ترش، کمی پیاز و سیر اضافه شود، علاوه بر اینکه اصلاح مزه و دفع ضرر ترشی را می‌کند، به دلیل خاصیت پادزهری خود، دفع‌کننده زیان آب‌وهوای بد نیز هست. سرکه و در مراتب بعدی، آب لیمو و آب نارنج نیز برای دفع زیان‌های آلودگی هوا مفید بوده و هر کس بر آن مداومت کند، در هوای آلوده کمتر بیمار میشود. شربتهای ترش مانند شربت لیمو، ریواس، غوره و انار ترش، در این روزها مفید بوده و همچنین سکنجبین لیمویی و سکنجبین به و انار نیز مفید است. افزودن کمی آب‌لیموی تازه به آب آشامیدنی نیز برای دفع زیان آلودگی هوا توصیه میشود. مصرف پسته، پونه، تمرهندی، آمله، خاکشیر، زعفران، رازیانه، کاسنی، کاهو، گشنیز و گلاب نیز در این زمان مفید است.
- باید از ورزشها و فعالیتهای بدنی سنگین که موجب تنفس عمیق و طولانی میشود، پرهیز کرد، زیرا از دیدگاه طب ایرانی، حرکت بدنی سنگین، موجب تحریک اخلاط میشود و حرکت اخلاط در زمان آلودگی هوا مناسب نیست به‌ویژه اگر بدن پیش از آن، از اخلاط زاید پاکسازی نشده باشد، اما بی‌تحرکی مطلق هم توصیه نمی‌شود زیرا نشستن و بی‌حرکتی طولانی، باعث تجمع بیشتر رطوبتها و مواد در بدن شده و به‌تدریج بدن دوباره از مواد زاید انباشته می‌گردد. بنابراین انجام حرکات و نرمش‌های سبک در این روزها مناسب است. یکی از توصیههای حکما در این‌زمینه، تاب‌سواری آرام است که علاوه بر اینکه فعالیتی سبک به حساب می‌آید، باعث تحلیل رطوبتهای اضافی باقی‌مانده در بدن نیز میشود. نشستن بر صندلیهای متحرک در خانه (rocking chair) نیز نوعی تاب‌سواری محسوب شده و مفید است.
- خواب زیاد، باعث افزایش رطوبت در بدن میشود و رطوبت زیاد، پیشزمینه فساد اخلاط تحت‌تأثیر هوای آلوده است. پس در زمان آلودگی هوا، باید از خواب زیاد به‌ویژه در هنگام روز پرهیز نمود.
آیا این تحرکات برای جلوگیری از آلودگی بدن مناسب است یا خیر باید کارهای دیگری نیز انجام داد؟
قطعا راهکارهای دیگری نیز وجود دارد، به همین منظور از گام سوم یاد می‌کنیم، در این مرحله تقویت‌کردن قوا و پرهیز از اقداماتی که سبب ضعف قوای بدنی می‌شوند مهم است بنابراین رعایت برخی موارد لازم است،
- از استحمام درازمدت و جماع مکرر در زمان آلودگی هوا باید پرهیز شود، زیرا توقف زیاد در حمام، سونا یا استخر، باعث تضعیف قوای بدن میشود و جماع نیز حرارت اضافهای در بدن تولید می‌کند که موجب عفونت اخلاط میشود. البته جوانانی که عادت به جماع دارند، می‌توانند با رعایت اعتدال این کار را انجام دهند ولی نباید غسل و حمام پس از جماع را فراموش کنند زیرا در اثر حرکات جماع، بخارات زاید و فضولات به سطح بدن می‌آیند و با استحمام، این فضولات از بدن پاک شده و از فساد آنها جلوگیری به عمل می‌آید.
- یکی از علل بروز بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های مسری، ترس از سرایت آن است و افرادی که بیشتر نگران سرایت بیماری هستند، زودتر به بیماری مبتلا می‌شوند و علت آن این است که ترس، بر همه قوتهای بدن تأثیر منفی می‌گذارد و موجب تضعیف آنها میشود، پس باید در زمان آلودگی هوا و همه‌گیری بیماری‌های واگیر مانند آنفولانزا، بیماری‌های ویروسی و…، علاوه بر رعایت دستورات بهداشتی، با توکل به پروردگار، بر ترس و نگرانی از سرایت بیماری غلبه کرد.
از سوی دیگر، شادی و نشاط موجب تقویت قوا، و غم و اندوه و عصبانیت، موجب ضعف قوای بدن می‌شوند.
- خوردن غذا در ظرف بلوری و به‌همراه داشتن سنگهای زینتی و جواهرات مانند نقره، الماس، عقیق، مروارید، فیروزه، یاقوت، یشب، زمرد با تقویت قلب و حرارت غریزی موجب میشود که بدن در رویارویی با بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا، دلگرم شود و بتواند از ایجاد بیماری جلوگیری کند.
- بوییدن به، پونه، سیب، صندل، عود، عنبر، مشک، کافور، نیلوفر، بنفشه، گل محمدی یا گلاب، لیمو، نارنج و بهارنارنج، باعث تقویت روح و حرارت غریزی میشود زیرا بوی خوش، غذای روح است و روح آن را می‌پذیرد و پاک و مصفّا میشود.
چنین روحی دیگر به‌راحتی در معرض هوای آلوده، فساد نمی‌پذیرد؛ به‌ویژه اگر مزاج افراد نیز در این امر رعایت شود، بدینگونه که افراد گرم‌مزاج، عطرهای سرد مانند کافور، صندل، نیلوفر و بنفشه، و افراد سردمزاج، عطرهای گرم مانند عود و عنبر و مشک را ببویند، البته بوییدن مواد و گیاهان خوشبو از قدیم در افزایش نشاط، تأمین سلامت روانی و درمان بسیاری از بیماری‌ها چون افسردگی، بی‌خوابی و سردرد مؤثر بوده و امروزه نیز در مباحث رایحه‌درمانی بسیار به آن پرداخته میشود.
حکمای طب ایرانی معتقدند که در زمان آلودگی شدید هوا، هوای داخل خانه از هوای بیرون بهتر بوده و ضدعفونی‌کردن آن آسانتر است و خروج از خانه به‌جز در مواقع ضروری، درست نیست. آنان به تصفیه هوای خانه و اطراف آن در زمان آلودگی هوا نیز اندیشیده‌اند و به این‌منظور روش‌های اصلاح هوا را با استفاده از دوددادن بعضی گیاهان در فضای آلوده یا پاشیدن برخی مواد و عصارهها به سطوح آلوده پیشنهاد کرده‌اند.
آیا این امکان وجود دارد که چند راه در این خصوص را پیشنهاد دهید؟
بله، حتما.
- در هنگام آلودگی هوا، بهتر است حوض یا استخر خانه از آب خالی باشد و از دستگاههای مرطوبکننده هوا در خانه استفاده نشود زیرا همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد، رطوبت بالا، فضا را مستعد عفونت و اخلاط بدن را مستعد فساد می‌کند، بنابراین در هنگام آلودگی هوا، هرچه هوای محیط خشکتر باشد، بهتر است.
- دوددادن گیاهان و موادی که اصلاحکننده هوا هستند، مناسب است مانند اسفند، سُعد، کندر، صندل، مورد، پوست انار، لادن، مشک، زعفران، عود، عنبر، مصطکی، سندروس، میخک، قُسط، چوب سرو و گز، بادام تلخ و غیره اثر ضدمیکروبی و تصفیهکنندگی دودهای دارویی طی مطالعات جدید نیز نشان داده شده است.
- داخل به یا سیب را خالی کنید و با گلاب پر کرده، بر حرارت بگذارید تا بوی آن فضای خانه را معطر کند و آلودگی را از بین ببرد.
- ظرفی شیشهای را از سرکه و صندل ساییده و مقداری گل ارمنی پر کنید و هرازگاهی ظرف را حرکت دهید تا بوی آن در خانه منتشر شده و هوا را معطر و ضدعفونی کند.
- برای ضدعفونی‌کردن هوای اتاق، یک لیوان سرکه را در ۱۸-۲۰ لیوان آب ریخته، روی حرارت بسیارکم بگذارید تا پیوسته بجوشد، نیاز به سرکه زیاد نیست که بوی سرکه در اتاق پیچیده و باعث آزار شود، همچنین تعدادی پیاز، سیر و نارنج یا هرکدام از آنها که در دسترس بود را از وسط نصف کرده، در گوشه و کنار اتاق و محل نشست و برخاست و به‌ویژه محل خواب اهل منزل قرار دهید و هر ۲۴ ساعت آنها را برداشته و پیاز، سیر و نارنج تازه جایگزین کند.
- برای رفع آلودگی و ضدعفونی‌کردن سطوح، طب ایرانی استفاده از عصاره سركهای پیاز و سیر را مطرح میكند. سیر و پیاز، با تركیبات گوگردی فراوانی كه دارند، از خود اثر ضدمیكروب نشان می‌دهند، برای تهیه آن، پیاز و سیر را رنده کرده، در سرکه بخیسانید و پس از مدتی صاف کنید و آب حاصل را با دستمال به سطوح مورد نیاز بمالید.
- ماسک توصیه‌شده توسط حکمای طب ایرانی در زمان آلودگی هوا، عبارت است از پارچهای که با مخلوط موسیر و سرکه، خیس و آغشته شده باشد که می‌توان این ترکیب را بر روی ماسک‌های کنونی نیز به کار برد.
- یکی از بهترین تدابیر دیگر، استفاده از روغن گاو است، چه در غذا و چه برای روغن‌مالی بدن.
- تلاوت سوره تغابن نیز در هنگام آلودگی هوا و همه‌گیری بیماری‌ها، برای رفع زیان توصیه شدهاست.
گزارش: سیداحمد حسینی
