۲۰۱۶ زمان حل بحران سوریه و اوکراین است؟

بصیر، اندیشکده کارنگی در تحلیلی به بررسی روابط آتی روسیه با غرب در سال جدید میلادی پرداخته است، روابطی که در طول سال های اخیر و دلایلی متعددی بیش از هر زمانی خدشه دار شده بود. متن تحلیل کارنگی در زیر آمده است:

در سال جدید میلادی،۲۰۱۶، انتظار یک رابطه «عادی اما جدید» میان روسیه و غرب را داریم: منظور تعارضات همیشگی و سیستماتیک در کنار موارد کوچک و گاه به گاه از همکاری است. در کل می توان گفت سال ۲۰۱۵ از جهاتی نسبت به سال ۲۰۱۴، سال بهتری بود. در سال ۲۰۱۴ روسیه درگیر اتفاقات گوناگونی بود، بحران کریمه، جنگ در شرق اوکراین، سقوط ناگوار هواپیمای ام اچ-۱۷، تحریم های غرب علیه روسیه و اختلافات حاد در سوریه. اما سال ۲۰۱۵ با مذاکرات مینسک ۲ آغاز گردید که باعث کاهش خشونت ها در (دنباس) شد و در پایان سال شاهد تلاش روسیه، آمریکا و تعدادی از قدرت های اروپایی برای یافتن راه حلی برای سوریه و همچنین رسیدن به نتیجه درباره موضوع هسته ای ایران بودیم. آیا این موارد کافی نیست که اکنون انتظار یک بهبود تدریجی در روابط روسیه و غرب را داشته باشیم؟در پاسخ باید گفت البته. به هرحال با نگاهی دقیق به مسائل مهم و موضوعات پیش روی سیاسی در سال جدید، انتظار یک رویه جدید دور از ذهن نیست.

اول از همه موارد اصلی مواجهه جدی میان غرب و روسیه مشاهده نشده است اما در عین حال جای خالی وجود یک تفاهم مشترک در حال گسترش است. از دید بسیاری از تحلیلگران سیاسی در آمریکا و اروپا، روسیه بازیگریست که به دنبال به چالش کشیدن نظم موجود بین المللی و اصول غربی است. رهبر روسیه، ولادیمیر پوتین به شکل دیکتاتوری بزدل به تصویر کشیده می شود که حقوق شهروندان خود را نادیده می گیرد و از طرفی در امور همسایگانش از طریق جنگ های ترکیبی دخالت می کند. در فضای بین المللی کرملین از رییس جمهور سوریه، بشار اسد حمایت می کند، بشار اسد کسی است که از نگاه آنها (غربی ها) باعث درگیری بلند مدت در سوریه شده است.در مقابل، در روسیه، آمریکا بازیگری در عرصه سیاسی شناخته می شود که در تلاش است که از تمامی ابزارها برای حفظ جایگاه مسلط خود بر جهان استفاده کند و مشکلاتی را برای کشورهای رقیب مانند چین و روسیه (انقلاب های رنگین) ایجاد می کند و یا در منطقه خاورمیانه هرج و مرج به راه می اندازد.

در راستای همین سیاست آمریکا، مسکو شاهد تحریم هایی از جانب غرب علیه روسیه بود و یا آنها اقدام به تشکیل بلوک های تجاری برای تحت فشار قرار دادن مسکو از طریق سلاح اقتصادی نمودند. باید در نظر داشت که نبود اعتماد متقابل میان رهبران و جوامع دو کشور(روسیه و آمریکا) مانع ایجاد زمینه یک گفتگو درباره موضوعات مورد اختلاف در آینده ای نزدیک می شود.

حال در این میان، یک عامل مهم که می تواند روابط را بهبود ببخشد، برداشتن تحریم های غرب علیه روسیه است، هرچند  بخش های مهم و اساسی این تحریم ها در سال ۲۰۱۶ اجرایی می شود. البته ضوابط و شرایط لغو تحریم ها به مذاکرات مینسک ۲ وابسته می باشد. در مقابل مسکو نیز به شدت نسبت به اجرای بخش هایی از مفاد مذاکرات مینسک بی میل است، مانند عقب نشینی کامل نیروهایش از شرق اوکراین و واگذاری اداره این مناطق به دولت کیف. با اجرایی شدن این موارد، بخشی از موارد تنبیهی اروپایی ها لغو می شود اما تحریم های آمریکا در جای خود باقی می ماند.

در خصوص سوریه نیز همچنان چشم انداز یافتن راه حل تعارض مبهم است. روسیه و ایالات متحده آمریکا تمایلی برای همکاری نظامی در راستای از بین بردن دولت خود خوانده داعش ندارند. گزینه مد نظر مسکو، حمایت از دولت فعلی دمشق می باشد و از این رو می تواند به حملات خود علیه گروه های نظامی که غربی ها به آن ها (معتدل) می گویند، ادامه دهد. حتی در این میان اگر قدرت های بزرگ برای حل تعارض به اجماعی برسند، کشورهای قدرتمند منطقه با منافع مختلف مانند عربستان، ترکیه و ایران از ابزارهای خود برای تضعیف آن استفاده خواهند کرد. در کنار این موارد، گسترش تنش میان مسکو و آنکارا از موارد دیگری ست که مانع عادی سازی روابط می شود.

باید در نظر داشت که، در این فضای سیاسی امکان وقوع تنش میان روسیه و آمریکا محتمل است. تمامی نامزدهای انتخابات امسال ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا، نسبت به روسیه حساس و جنگ طلب هستند، دونالد ترامپ در تمامی سخنرانی های عمومی اش از زبانی محکم در کنار یک سری حملات شخصی علیه پوتین استفاده می کند. در چنین فضایی، بعید به نظر می رسد که دولت آینده آمریکا تلاشی مثبت برای بهبود روابط با روسیه انجام دهد.

در طرف دیگر، در سال ۲۰۱۶، انتخابات مجلس دوما در روسیه برگزار می شود و سخنان ضد غرب در همه جا دیده می شود. با توجه به قیمت پایین کالاها و سوء مدیریت بلند مدت اقتصادی در روسیه، کرملین گزینه بهتری از ((رفتار خصمانه غرب)) برای معرفی عامل اصلی مشکلات ندارد. نمونه های اخیر واکنش مقام های رسمی نسبت به تحقیقات فعالان مخالف دولت درباره پرونده های فساد موجود نشان می دهد که آنها همواره این تحقیقات را پروژه هماهنگ با سی آی ای آمریکا علیه مقامات بی گناه می دانند. بسیاری در آینده انتظار سرکوب سازمان های غیر دولتی، فعالان حقوق بشر و سازمان های ناظر بر سلامت انتخابات را در روسیه دارند.

در این شرایط تصور مذاکرات سازنده میان غرب و روسیه مشکل به نظر می رسد.

فرهنگ نیوز